Στα έθιμα της ελληνικής αρχαιότητας συμπεριλαμβάνονταν η λεγόμενη “μακαρία” που αποτελούσε ένα είδος “ψυχόπιτας” για τα νεκρώσιμα δείπνα (μακαρωνίες), κατά τα οποία οι οικείοι “μακάριζαν” τον εκλιπόντα. Επρόκειτο για ένα είδος οβάλ πίτας βασισμένη στο σιτάρι, και προσφέρονταν στους παρευρισκόμενους, μετά την νεκρώσιμη τελετή.
Με το πέρασμα των αιώνων οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να περιλούζουν την πίτα αυτή, με μέλι, για να γίνει πιο απολαυστική, και η μακαρία έγινε πλέον, η μελο-μακαρία. Με το γλυκό αυτό πιτάκι, έκαναν και “μειλίχιες προσφορές” προς τους θεούς του Κάτω Κόσμου, προκειμένου να εξασφαλίσουν οι θνητοί την εύνοιά τους, ενώ το προσέφεραν και σε άλλες συγκυρίες, για να εξευμενίσουν τους θεούς, και να “γλυκάνουν”, γενικότερα την τύχη τους.
Περνώντας η συνταγή στα χρόνια του Βυζαντίου, αποκόπηκε απ’ τα ταφικά έθιμα, και η κατανάλωσή της μελωμένης πίτας, συνδέθηκε με τις μέρες του δωδεκαημέρου (Χριστουγέννων-Πρωτοχρονιάς-Φώτων), αποτελώντας ένα από τα βασικά γλυκά.
Κατά τον Μεσαίωνα, οι Ιταλοί προσάρμοσαν τη λέξη “μακαρωνία” στη γλώσσα τους (maccarone), για να αποδώσουν τα ζυμαρικά, έτσι ξαναπέρασε στη γλώσσα μας, ως όνομα για το σπαγγέτι. Το έθιμο της μακαρωνίας, επηρέασε και τη ζαχαροπλαστική της Δυτ. Ευρώπης, όπου από τον μεσαίωνα, φτιάχνουν ένα είδος μπισκότου που ονομάζουν “macaroon”.
Στην Ιωνία και στον Πόντο, τα μελομακάρονα τα έλεγαν “φοινίκια”, εξαιτίας του ροδοχρυσαφένιου χρώματός τους, όμως η συνταγή ήταν ελαφρώς διαφοροποιημένη, κυρίως ως προς το σιρόπιασμα, καθώς το μικρασιάτικο φοινίκι δεν ήταν τόσο σιροπιασμένο όσο το μελομακάρονο.Πάντως αυτό που σήμερα ονομάζουμε φοινίκι, είναι διαφορετικό γλυκό, απ’ αυτό που εννοούν οι Μικρασιάτες χρησιμοποιώντας τον όρο.
Οι συνταγές για τα μελομακάρονα όπως και όλες άλλωστε οι συνταγές, διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή, αλλά κι από νοικοκυριό σε νοικοκυριό. Αυτή που ακολουθεί, είναι μία παλιά παραδοσιακή συνταγή, πολλές φορές δοκιμασμένη και πάντα επιτυχημένη. Καλή σας επιτυχία!
Υλικά
Για τη ζύμη
- 1600gr αλεύρι για όλες τις χρήσεις (προτιμότερο όμως είναι το σταρένιο Λήμνου)
- 200gr σιμιγδάλι ψιλό
- 2 ποτήρια ελαιόλαδο
- 1 ποτήρι καλαμποκέλαιο
- 1 ποτήρι ζάχαρη
- 1 ποτήρι φρεσκοστυμμένο χυμό πορτοκαλιού
- 1 φακελάκι μπέικιν πάουντερ
- ξύσμα από ένα μεγάλο πορτοκάλι
- ένα ποτήρι του κρασιού κονιάκ
- ένα νεροπότηρο χονδροκοπανισμένα καρύδια
- ένα κουταλάκι του γλυκού μαγειρική σόδα
- 2 κουταλάκια του γλυκού κανέλα
Για το σιρόπι
- 1 ποτήρι μέλι
- 2 και 1/4 ποτήρια ζάχαρη
- δύο ποτήρια νερό
- χυμό από ένα μέτριο λεμόνι
- φλούδα από το λεμόνι
- 3-4 καρφάκια γαρύφαλλα
- 1-2 ξυλάκια κανέλας
Για το στόλισμα
Καρύδια χοντροκομένα (ή αμύγδαλα χοντροκομμένα κι ελαφρώς καβουρντισμένα).
Εκτέλεση
Ρίχνουμε τη σόδα μέσα στο κονιάκ κι ανακατεύουμε. Έπειτα, ξεκινάμε ρίχνοντας όλα τα υγρά των υλικών μας σε μία λεκάνη, κι έπειτα προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά για τη ζύμη (εκτός απ’ το αλεύρι και το σιμιγδάλι), ανακατεύοντας καλά με το χέρι, (ή χτυπώντας τα σε χαμηλή ταχύτητα στο μίξερ).
Κοσκινίζουμε το αλεύρι, το ανακατεύουμε με το σιμιγδάλι, και το ρίχνουμε λίγο λίγο στο μείγμα μας (όσο σηκώσει). Ζυμώνουμε απαλά ώσπου η ζύμη να να μην κολλάει στα χέρια, αλλά να μην γίνει πολύ μαλακή (πρέπει να είναι ελάχιστα σφιχτή).
Πλάθουμε τη ζύμη σε σχήμα οβάλ (ή σε όποιο άλλο σχήμα προτιμάμε), και πιέζουμε με το δάχτυλό μας το κάτω μέρος, να γίνει ένα μικρό βαθούλωμα. Με έναν τρίφτη, ή με ένα ανάγλυφο πιατάκι, πιέζουμε ελαφρά στο πάνω μέρος για να δημιουργηθούν σχέδια.
Στρώνουμε ένα ταψί (ή μια λαμαρίνα) με λαδόκολλα, ταιριάζουμε τα μελομακάρονα, και ψήνουμε σε μέτρια προθερμασμένο φούρνο, στους 180 βαθμούς, ώσπου να ροδίσουν (20-30 λεπτά)
Στο μεταξύ σ’ ένα κατσαρολάκι, ανακατεύουμε τα υλικά για το σιρόπι, και τα αφήνουμε να βράσουν ώσπου να δέσει ελαφρώς το σιρόπι (περίπου 5-6 λεπτά).
Όσο τα μελομακάρονά μας είναι ακόμα χλιαρά, τα περιχύνουμε με το καυτό σιρόπι ενώ είναι ακόμα μέσα στο ταψί (ή τη λαμαρίνα), και τα αφήνουμε ώσπου να το “πιουν” (αν θέλουμε μπορούμε να τα γυρίσουμε λίγο κι απ’ την πάνω τους πλευρά).
Σερβίρουμε σε μια μεγάλη πιατέλα και πασπαλίζουμε με καρύδι.Η δοσολογία της συνταγής, βγάζει περίπου 60 μελομακάρονα (ανάλογα με το μέγεθος που θα τα πλάσουμε).
Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη
συνταγή από οικογενειακό αρχείο
φωτογραφίες Ειρήνη-Ευγενία Δάλλη
Πηγές επιπλεον φωτογραφιών και ιστορικών στοιχείων:
- https://mikrasiatis.gr
- https://epontos.blogspot.com
- http://www.gourmelia.gr
- https://www.ewoman.gr
- https://www.dogma.gr
