Αν η πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ θεωρήθηκε από πολλούς μια πολιτική παρέκκλιση, η δεύτερη έρχεται να επιβεβαιώσει πως πρόκειται για ένα νέο modus operandi της αμερικανικής υπερδύναμης — απρόβλεπτο, επιθετικό, χωρίς υπομονή για διπλωματικά προσχήματα ή διεθνείς κανόνες.
Ο πρόεδρος Τραμπ δεν ασκεί εξωτερική πολιτική. Ασκεί power politics με προσωπικούς όρους. Δε διαπραγματεύεται — απαιτεί. Δεν χτίζει συμμαχίες — τις επαναπροσδιορίζει με βάση την «αξία στην επένδυση». Και δεν αποφεύγει την κρίση — συχνά την προκαλεί.
Η διεθνής τάξη πραγμάτων, όπως διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρίσκεται υπό αμφισβήτηση. Το ΝΑΤΟ, οι διεθνείς οργανισμοί, ακόμα και οι ίδιες οι έννοιες της διεθνούς συνεργασίας και πολυμέρειας μοιάζουν να είναι για την Ουάσιγκτον του Τραμπ βαρίδια, όχι εργαλεία. Ο κόσμος —ειδικά η Ευρώπη— δεν μπορεί πια να θεωρεί δεδομένη τη στήριξη των ΗΠΑ.
Ο Τραμπ κινείται με την αυτοπεποίθηση ενός ηγέτη που δεν χρειάζεται να εξηγήσει. Που πιστεύει πως ο κόσμος λειτουργεί καλύτερα όταν όλοι «ξέρουν ποιος είναι το αφεντικό». Και το κυριότερο: ένας πρόεδρος που δεν φοβάται την αποσταθεροποίηση, αν πιστεύει πως αυτή εξυπηρετεί τα εθνικά ή —ίσως πιο κυνικά— τα προσωπικά του συμφέροντα.
Αυτή η νέα εποχή, λοιπόν, δεν είναι απλώς πιο σκληρή. Είναι πιο ρευστή. Και οι διεθνείς σχέσεις, όταν χάνουν σταθερές και αντικαθίστανται από προσωπικές ιδιοτροπίες και στιγμιαίες εντυπώσεις, γίνονται επικίνδυνα ασταθείς.
Ας δούμε δέκα χαρακτηριστικές στιγμές που καθόρισαν αυτό το εκρηκτικό διάστημα.
1. Η «καταιγίδα» των διαταγμάτων
Με το που μπήκε στο Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ υπέγραψε 26 εκτελεστικά διατάγματα — αριθμός ρεκόρ για αμερικανό πρόεδρο την πρώτη ημέρα της θητείας του. Ήταν το σάλπισμα μιας νέας, επιθετικής διακυβέρνησης. Απόσυρση από τη Συμφωνία του Παρισιού, έξοδος από τον ΠΟΥ, αμφισβήτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, απονομή προεδρικών χαρισιών στους καταδικασθέντες της επίθεσης στο Καπιτώλιο… Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: το παλιό διαγράφεται.
2. Η Γάζα ως… Ριβιέρα;
Σε κοινή συνέντευξη με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, ο Τραμπ σοκάρει δηλώνοντας πως οι ΗΠΑ θα αναλάβουν τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας και θα τη μεταμορφώσουν σε τουριστικό παράδεισο. Τρεις εβδομάδες μετά, αναπαράγει deepfake βίντεο που απεικονίζει μια υποτιθέμενη Γάζα γεμάτη πισίνες και φωτογραφίες του ιδίου. Η διεθνής κοινότητα αντιδρά με οργή.
3. Ο Ίλον Μασκ… υπουργός οικονομικής εξόντωσης
Ο επικεφαλής της Tesla, πλέον στενός σύμβουλος του προέδρου, φωτογραφίζεται στο Οβάλ Γραφείο με τον μικρό του γιο «X» στους ώμους, καθώς παρουσιάζει ένα σχέδιο περικοπών δημόσιων δαπανών-μαμούθ. Η παρουσία του Μασκ και του γιου του γίνεται συχνό θέαμα σε πολιτικά γεγονότα και… αγώνες κατς.
4. Η αγκαλιά στον Πούτιν
Η πρώτη τηλεφωνική επαφή με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν διαρκεί 90 λεπτά. Ακολουθεί και δεύτερη συνομιλία, καθώς οι ΗΠΑ επαναπροσεγγίζουν τη Μόσχα, αφήνοντας εκτός Ευρωπαίους εταίρους. Η πολυπόθητη εκεχειρία στην Ουκρανία δεν έρχεται, αλλά γίνονται ανταλλαγές κρατουμένων — κάτι που, κατά τον Τραμπ, είναι «αρχή λύσης».
5. Ο αντιπρόεδρος που… τα χώνει στην Ευρώπη
Στο Μόναχο, ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς ταράζει τα νερά κατηγορώντας την Ευρώπη πως περιορίζει την ελευθερία του λόγου και εκμεταλλεύεται τις ΗΠΑ. Η δήλωση προκαλεί εντάσεις που συνεχίζονται. Οι ευρωαμερικανικές σχέσεις μπαίνουν σε νέα φάση… δυσπιστίας.
6. Ψυχροπολεμικό κλίμα με Ουκρανία
Η συνάντηση Τραμπ – Ζελένσκι εξελίσσεται σε δημόσιο καυγά. Ο Ουκρανός πρόεδρος βρίσκεται απολογούμενος, με τις κάμερες στραμμένες πάνω του και τον Τραμπ να αμφισβητεί την αμερικανική στρατιωτική στήριξη. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο ηγετών κρέμονται από μια κλωστή.
7. Το Κολούμπια και το Χάρβαρντ στο στόχαστρο
Ο Λευκός Οίκος κατηγορεί τα κορυφαία πανεπιστήμια για ενθάρρυνση του αντισημιτισμού και παγώνει επιχορηγήσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων. Συλλαμβάνονται φοιτητές, απειλούνται απελάσεις, μετανάστες μπαίνουν στο στόχαστρο. Ο Τραμπ καταγγέλλει τα πανεπιστήμια ως «εστίες μίσους και ηλιθιότητας».
8. Αμφιλεγόμενες απελάσεις μεταναστών
Με βάση νόμο του 18ου αιώνα, η κυβέρνηση Τραμπ απελαύνει πάνω από 200 μετανάστες στο Ελ Σαλβαδόρ χωρίς αποδείξεις για τις κατηγορίες. Δικαστήρια παρεμβαίνουν, αλλά η κυβέρνηση αδιαφορεί. Ακόμη και σήμερα, αρνείται να εκτελέσει αποφάσεις υπέρ των θυμάτων των απελάσεων.
9. Επεκτατισμός made in USA
Η κυβέρνηση Τραμπ θέτει ευθέως ζήτημα προσάρτησης της Γροιλανδίας, ζητά τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά και ονειρεύεται τον Καναδά ως 51η πολιτεία. Η ένταση με τη Δανία κορυφώνεται. Ο αντιπρόεδρος Βανς επισκέπτεται απλώς την αμερικανική βάση, αποφεύγοντας κάθε επαφή με τοπικές αρχές.
10. Παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος, πράξη Β’
Ο Τραμπ ανακοινώνει νέο κύμα δασμών — 10% για όλους, 20% για την ΕΕ, 34% για την Κίνα. Οι αγορές βυθίζονται. Στις 9 Απριλίου, παγώνει τα μέτρα για 90 ημέρες… με μια εξαίρεση: η Κίνα βλέπει τους δασμούς της να εκτοξεύονται στο 145%. Η ανακούφιση είναι προσωρινή — η αβεβαιότητα ήρθε για να μείνει.
