SENATOR BOOKER: “Let’s be bolder in America with a vision that inspires, with hope that starts with the people of the United States of America. That’s how this country started – We, the People. Let’s get back to the ideals that others are threatening. Let’s get back to our founding documents that those imperfect geniuses had some very special words at the end of the Declaration of Independence…This is a moral moment. It’s not left or right. It’s right or wrong.” (Senate, April 2025)
Η ομιλία του γερουσιαστή Cory Booker στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών, την 1η Απριλίου 2025, υπήρξε μια ιστορική στιγμή υψηλής ηθικής και πολιτικής έντασης. Με επίκεντρο το κάλεσμα επιστροφής στα ιδανικά του We the People, ανέδειξε τη διαχρονική σημασία της λαϊκής κυριαρχίας ως κινητήριας δύναμης της δημοκρατίας. Σε μια εποχή αυξανόμενης αποξένωσης των πολιτών και διεύρυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων, το μήνυμά του υπενθυμίζει ότι η ισχύς ενός έθνους δεν θεμελιώνεται απλώς στην οικονομία ή στη στρατιωτική ισχύ, αλλά στην αυθεντική έκφραση της συλλογικής βούλησης του λαού.
Το Νόημα του «We the People» και η Αρχή της Λαϊκής Κυριαρχίας
Στο ιστορικό πλαίσιο της Αμερικής, το Preamble (Προοίμιο) του Συντάγματος καθορίζει ευθαρσώς ότι κάθε εξουσία αντλείται από τον Λαό. Η φράση We the People δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό τέχνασμα, αλλά η ουσία μιας πολιτικής φιλοσοφίας που τοποθετεί το άτομο και τη συλλογικότητα στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής.
Παρά τις ερμηνευτικές αμφισβητήσεις της νομικής ισχύος του Προοιμίου, το πνεύμα του αποτελεί ζωντανό θεμέλιο του αμερικανικού δημοκρατικού οικοδομήματος: η διακυβέρνηση είναι υπηρεσία του Λαού, όχι μηχανισμός εξουσίας πάνω σε αυτόν.
Αντίστοιχα, και στο ελληνικό Σύνταγμα, το Άρθρο 1 καθιδρύεται η λαϊκή κυριαρχία ως βάση του πολιτεύματος. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα.
Σε θεωρητικό επίπεδο, η Ελλάδα συμμερίζεται το ίδιο όραμα πολιτικής οργάνωσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες: ένας Λαός ελεύθερος να αυτοκυβερνάται. Όμως, η πρακτική εφαρμογή της αρχής αυτής έχει αποδειχθεί δυσχερής.
Η Εξασθένηση της Λαϊκής Κυριαρχίας στη Σύγχρονη Ελλάδα
Η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα αποτυπώνει μια κρίση της λαϊκής κυριαρχίας. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς έχει διαβρωθεί από χρόνια φαινόμενα πελατειακών σχέσεων, διαφθοράς και αναξιοκρατίας.
Οι πολίτες βιώνουν καθημερινά την αίσθηση της αποξένωσης από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, βλέποντας την πολιτική ως προνομιακό πεδίο λίγων και όχι ως κοινό αγαθό. Το αίσθημα της συμμετοχής έχει υποχωρήσει μπροστά στην αδιαφορία και την κυνική παραίτηση.
Ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς (CPI), στον οποίο η χώρα καταλαμβάνει μία από τις χαμηλότερες θέσεις στην Ε.Ε., δεν αποτελεί απλώς ένα τεχνικό μέτρο αξιολόγησης· είναι ένας καθρέπτης κοινωνικής συνείδησης, που αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες βιώνουν καθημερινά το κράτος: ως πελατειακή μηχανή, ως μηχανισμό προνομίων, ως εργαλείο των ολίγων.
Οι θεσμοί –αντί να λειτουργούν ως εγγυητές της ισότητας, της διαφάνειας και της αξιοκρατίας– προσλαμβάνονται ως χώροι συναλλαγής, εκδουλεύσεων και παρασκηνίου.
Σε αυτό το περιβάλλον, η έννοια του Πολίτη –στην ενεργό, ουμανιστική και δημοκρατική της διάσταση– έχει περιθωριοποιηθεί. Ο άνθρωπος δεν νιώθει πια μέρος ενός συλλογικού πολιτειακού σώματος που τον σέβεται και τον αντιπροσωπεύει.
Ουσιαστικά, έχει εγκαταλείψει τη θέση του ως υποκείμενο της δημοκρατίας και έχει μετατραπεί σε αντικείμενο χειραγώγησης ή αδιαφορίας.
Η αποστασιοποίηση από τα κοινά, η απαξίωση του δημόσιου διαλόγου, η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δημοκρατικές διαδικασίες και η ενίσχυση των πελατειακών σχέσεων συνθέτουν έναν φαύλο κύκλο πολιτικής παρακμής.
Μέσα σε αυτή τη δίνη, αναπαράγονται οι ίδιες πολιτικές ελίτ και οι ίδιες πρακτικές, διαμορφώνοντας έναν αυτοτροφοδοτούμενο μηχανισμό αναπαραγωγής της αναξιοκρατίας και της στασιμότητας.
Η ομιλία του Μπούκερ λειτουργεί ως υπενθύμιση: η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη, αλλά απαιτεί καθημερινό αγώνα για τη διατήρησή της. Το αίτημα για ηθική και πολιτική αναγέννηση δεν αφορά μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες – είναι εξίσου επίκαιρο και αναγκαίο για την Ελλάδα.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας ορίζει ρητά ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό και υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους. Αυτή η θεμελιώδης πρόβλεψη δεν μπορεί να μείνει κενό γράμμα.
Οφείλει να μεταφραστεί σε θεσμική πρακτική, παιδευτική διαδικασία και συλλογική κουλτούρα.
Από τη Διάψευση στην Ελπίδα: Ένα Σχέδιο Αρχών για την Αναγέννηση
Η αναγέννηση της Λαϊκής Κυριαρχίας δεν μπορεί να περιοριστεί σε ρητορικές διακηρύξεις· απαιτεί ριζικές μεταρρυθμίσεις που αγγίζουν τον πυρήνα της πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής ζωής.
Πρώτο βήμα σε αυτή την πορεία αποτελεί η κατοχύρωση της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Η λαϊκή κυριαρχία δεν αρκεί να αναφέρεται ως θεμέλιο· χρειάζεται να μετουσιώνεται σε θεσμούς και μηχανισμούς που επιτρέπουν στους πολίτες να συμμετέχουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση και την εποπτεία των δημόσιων αποφάσεων.
Ταυτόχρονα, η Λαϊκή Κυριαρχία δεν μπορεί να ανθήσει μέσα σε ένα περιβάλλον ακραίων οικονομικών ανισοτήτων. Η δίκαιη αναδιανομή του πλούτου, με πολιτικές που προάγουν τη δικαιοσύνη και ενισχύουν την κοινωνική συνοχή, αποτελεί θεμελιακή προϋπόθεση για την πολιτική αναγέννηση.
Χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη, η πολιτική ελευθερία μένει κενό γράμμα.
Κρίσιμη παράμετρος αυτής της αναγέννησης είναι η επένδυση στην παιδεία. Η καλλιέργεια κριτικής σκέψης, δημοκρατικής συνείδησης και κοινωνικής ευθύνης πρέπει να αποτελέσει στρατηγικό εθνικό στόχο, καθώς χωρίς συνειδητοποιημένους πολίτες, κάθε δημοκρατικό οικοδόμημα είναι καταδικασμένο σε φθορά.
Παράλληλα, η επανάκτηση της πολιτικής συμμετοχής είναι ζωτικής σημασίας. Η ενίσχυση θεσμών άμεσης δημοκρατίας, η θεσμοθέτηση ουσιαστικών διαβουλεύσεων και η αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να επανασυνδέσουν τον πολίτη με το πολιτικό γίγνεσθαι, αναζωογονώντας το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης.
Τέλος, καμία πολιτική μεταρρύθμιση δεν θα ευοδωθεί χωρίς μια βαθιά ηθική αναγέννηση. Οι αξίες της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης και της προσφοράς στο κοινό καλό απαιτείται να επανέλθουν όχι ως αφηρημένα ιδεώδη, αλλά ως καθημερινές πρακτικές στην προσωπική και δημόσια ζωή.
Μόνο μέσα από μια τέτοια πολύπλευρη αναγέννηση μπορεί η δημοκρατία να ξαναβρεί τη ζωντάνια και την αξιοπιστία της, να εμπνεύσει και να ενώσει τους πολίτες της σε έναν κοινό σκοπό.
Η λαϊκή κυριαρχία δεν είναι μόνο ένα σύνθημα. Είναι μια διαρκής δέσμευση στη συλλογική ελευθερία, στην αλληλοϋποστήριξη και στη δικαιοσύνη.
Από το We the People μέχρι το ελληνικό «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό», ο πυρήνας παραμένει ίδιος: μια κοινωνία πολιτών που αναγνωρίζουν ότι η δημοκρατία είναι κοινή ευθύνη και κοινό δικαίωμα.
Στην αδιάκοπη βοή της καθημερινότητας, η φωνή της λαϊκής κυριαρχίας μοιάζει να σιγεί. Κι όμως, στα θεμέλια κάθε αληθινής δημοκρατίας δεν αντηχούν οι κραυγές της ισχύος, αλλά οι ψίθυροι των συνειδήσεων που ενώνονται σε ένα κοινό όραμα: Ελευθερία, Δικαιοσύνη, Αξιοπρέπεια.
Η εποχή μας ζητά κάτι μεγαλύτερο από απλή επιβίωση. Ζητά αναγέννηση. Ζητά πολίτες που θα σπάσουν τα δεσμά της αδιαφορίας, που θα ξαναζωντανέψουν το «εμείς» ως ακατάλυτη δύναμη.
WHO IS WHO
Ο Βαγγέλης Γ. Ρηγάτος είναι Δικαστικός Υπάλληλος, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου MBA. Είναι εκλεγμένος εκπρόσωπος στην Ομοσπονδία Δικαστικών Υπαλλήλων Ελλάδας, αντιπρόσωπος της Αιτωλοακαρνανίας στο Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας και μέλος του Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης.
