Για μια υπό εξαφάνιση ελληνική διάλεκτο που αποτελεί τη «ζωντανή γέφυρα» προς τον αρχαίο κόσμο, κάνει λόγο σε δημοσίευμά της η εφημερίδα «The Guardian».
Μια υπό εξαφάνιση μορφή της ελληνικής γλώσσας που μιλούν μόνο μερικές χιλιάδες άνθρωποι σε απομακρυσμένα ορεινά χωριά της βόρειας Τουρκίας (σ.σ. Πόντος) έχει χαρακτηριστεί ως «ζωντανή γέφυρα» προς τον αρχαίο κόσμο, αφού ερευνητές εντόπισαν χαρακτηριστικά που έχουν περισσότερα κοινά με τη γλώσσα του Ομήρου παρά με τα σύγχρονα ελληνικά, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο ακριβής αριθμός όσων μιλούν Ρωμέικα είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά. Δεν έχει γραπτή μορφή, αλλά έχει επιβιώσει προφορικά στα ορεινά χωριά γύρω από την Τραπεζούντα, κοντά στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Με τους εναπομείναντες ομιλητές της να γερνούν, η διάλεκτος απειλείται πλέον με εξαφάνιση, οδηγώντας έναν ακαδημαϊκό του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ να ξεκινήσει ένα εργαλείο crowdsourcing «τελευταίας ευκαιρίας» για την καταγραφή των μοναδικών γλωσσικών δομών της πριν να είναι πολύ αργά.
Το πρόγραμμα «Crowdsourcing Romeyka» καλεί τους φυσικούς ομιλητές σε όλο τον κόσμο να ανεβάσουν μια ηχογράφηση του εαυτού τους να μιλούν στη γλώσσα. Η Ιωάννα Σιταρίδου, καθηγήτρια ισπανικής και ιστορικής γλωσσολογίας, δήλωσε ότι αναμένει ότι πολλοί είναι πιθανό να βρίσκονται στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, καθώς και σε όλη την Ευρώπη.
«Υπάρχει μια πολύ σημαντική διασπορά που διαχωρίζεται θρησκευτικά και εθνοτικά (από τις κοινότητες στην Τουρκία), αλλά εξακολουθεί να μοιράζεται τόσα πολλά», είπε.
Η Σιταρίδου διαπίστωσε ότι τα Ρωμέικα, δεν εξελίχθηκε από τα νέα ελληνικά, αλλά προήλθε από την ελληνιστική μορφή της γλώσσας που μιλιόταν κατά τους αιώνες πριν από τον Χριστό και μοιράζεται ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά με τα αρχαία ελληνικά.
Ενα παράδειγμα είναι η οριστική μορφή του ρήματος, η οποία στα Ρωμέικα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τη μορφή που συναντάται στα αρχαία ελληνικά. Αυτή η δομή είχε καταστεί παρωχημένη σε όλες τις άλλες ελληνικές ποικιλίες από τις αρχές του Μεσαίωνα.
Ως αποτέλεσμα, η Σιταρίδου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η γλώσσα Ρωμέικα είναι αδελφή και όχι κόρη της νεοελληνικής γλώσσας», ένα εύρημα που, όπως λέει, καταρρίπτει τον ισχυρισμό ότι η νεοελληνική γλώσσα είναι μια «απομονωμένη» γλώσσα, που σημαίνει ότι δεν σχετίζεται με καμία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα.
Αν και η ιστορία της ελληνικής παρουσίας στη Μαύρη Θάλασσα δεν είναι πάντα εύκολο να διαχωριστεί από τον μύθο, η ελληνική γλώσσα επεκτάθηκε με την εξάπλωση του χριστιανισμού. «Η μεταστροφή στο Ισλάμ σε όλη τη Μικρά Ασία συνοδεύτηκε συνήθως από μια γλωσσική στροφή προς την τουρκική γλώσσα, αλλά οι κοινότητες στις κοιλάδες διατήρησαν τα Ρωμέικα», δήλωσε η Σιταρίδου.
Αντίθετα, οι ελληνόφωνες κοινότητες που παρέμειναν χριστιανικές ήρθαν πιο κοντά στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα, ιδίως λόγω της εκτεταμένης εκπαίδευσης στα ελληνικά τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα.
Με τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923 η Τουρκία και η Ελλάδα αντάλλαξαν τους χριστιανικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς τους, αλλά επειδή οι κοινότητες που μιλούν τα Ρωμέικα στην περιοχή της Τραπεζούντας είναι μουσουλμανικές, παρέμειναν στην πατρίδα τους.
Ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης επαφής με την τουρκική γλώσσα, του πολιτιστικού στιγματισμού και της μετανάστευσης, ωστόσο, η γλώσσα κινδυνεύει πλέον, σύμφωνα με τη Σιταρίδου. Ενα μεγάλο ποσοστό των φυσικών ομιλητών στην περιοχή είναι άνω των 65 ετών και λιγότεροι νέοι μαθαίνουν τη γλώσσα.
Πηγή: «The Guardian»
