Μία πρώτης τάξεως ευκαιρία έχει το κοινό στην Αθήνα και στη Λάρισα, χάρις σε δύο εκθέσεις η μία με τα χαρακτικά του έργα κι η άλλη με το πλούσιο καλειδοσκόπιο της μαεστρικής δημιουργίας του σε διαφορετικές εικαστικές κατηγορίες, να κάνουν τη γνωριμιά με το ιδιαίτερο έργο ενός σημαντικού σύγχρονου καλλιτέχνη της διασποράς, του Μάριου Πράσινου. Ενός καλλιτέχνη, γεννημένου το 1916 στην Κωνσταντινούπολη, που καίτοι έλαμψε στο Παρίσι–όπου κατέλυσε με την οικογένειά του το 1922– τα χρόνια της ακμής του ως παγκόσμιας πολιτιστικής πρωτεύουσας, ακόμη παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος στο ευρύ ελληνικό κοινό.
Οι εκθέσεις χαρακτικών του καλλιτέχνη στο Etch Ink (14 Μαρτίου -12 Απριλίου) και «Μάριος Πράσινος – Οι Μαγγανείες της Γραφής», στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα (σε επιμέλεια του Μάνου Στεφανίδη), παρουσιάζουν το ευρύ ριπίδι της καλλιτεχνικής έκφρασης του Πράσινου, που εκτείνεται πέρα από την δημιουργία στον καμβά και τα χαρακτικά και στους τάπητες και τα εικονογραφημένα βιβλία (ιδίως σημαντικών ποιητών και συγγραφέων). Μάλιστα, τα απαράμιλλα εικαστικά επιτεύγματά του στις δύο τούτες κατηγορίες της καλλιτεχνικής έκφρασης χαρακτήρισαν το προσωπικό ιδίωμα και προσπόρισαν μία μοναδική φήμη γύρω από το όνομα του Πράσινου.
Κορμό και στις δύο εκθέσεις αποτελούν τα έργα από τη συλλογή του Γιώργου Κωστόπουλου, ο οποίος χάρις στις άοκνες κι εκλεκτικές προσπάθειές του έχει κατορθώσει , όπως έλεγε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν για τους συλλέκτες, να διασώσει το corpus της δημιουργίας ενός καλλιτέχνη από τη «διασπορά», τη σύγχυση και τον «κερματισμό» της σημειολογικής και συναισθηματικής ενότητάς του. Μπροστά στους θεατές, τους ειδικούς και τους ομότεχνους του Πράσινου, χάρις στην συλλεκτική παρέμβαση του Κωστόπουλου, έγινε δυνατό μέσα από την επανένωσή τους σε μία ενιαία έκταση, που ίσως καλύπτει όλη σχεδόν τη δημιουργική παραγωγή του καλλιτέχνη, να ξεδιπλωθεί η εξελικτική πορεία του καλλιτέχνη, η ποικιλομορφία της έκφρασής του και οι τεχνικές του διακυμάνσεις και η ανέλιξη της έμπνευσής του. Πλέον τα έργα δεν γίνονται θεατά ως πραγμοποιημένα ξεχωριστά αγαθά στην αγορά τέχνης, που ξεκομμένα αξιολογούνται ως απλά τεμάχια ιδιοκτησίας–ως απλό γεγονός και ιστορική περιγραφή.
Στην έκθεση στο Etch Ink ιδιαίτερα, το κοινό μπορεί να θαυμάσει τη μοναδική τεχνική στα χαρακτικά έργα του Πράσινου. Η επιλογή να χρησιμοποιήσει ζάχαρη είναι εμφανές πως έδωσε τη δυνατότητα στον καλλιτέχνη να εκμεταλλευθεί την ιδιαιτερότητα της τεχνικής του, που ακροβατεί ανάμεσα στην ελεύθερη χειρονομία και την λεπτεπίλεπτη παρέμβαση της γραφίδας, δημιουργώντας ένα προσωπικό κι ιδιόμορφο και για τούτο στο έπακρο σαγηνευτικό ιδίωμα. Σπουδαίο έκθεμα είναι το αντίτυπο του λευκώματος με την εικονογράφηση του ποιήματος «Une saison en enfer» (Μια εποχή στην κόλαση) του Arthur Rimbaud, που φιλοτέχνησε το 1966 για τις εκδόσεις Les Bibliophiles Comtois.
Και στην έκθεση της Λάρισας, αποκαλύπτεται πως τα έργα του ξεχωριστού αυτού καλλιτέχνη της διασποράς συγκορμίζουν την ελεύθερη, αυθόρμητη, χειρονομία και τη συνειδητή καλλιγραφία, αραβούργημα και την κρυπτικότητα του ιερογλυφικού. Έργα, που βρίσκονται στον πυρήνα του μοντερνισμού και της πρωτοπορίας της εποχής που ανδρώθηκε καλλιτεχνικά ο Πράσινος στο Παρίσι, αρχικά μέσα στο περιβάλλον των Υπερρεαλιστών –σ’ έναν χώρο όπου διέπρεψε κι η αδελφή του Ζιζέλ, μία σημαντική ποιήτρια του κινήματος του Αντρέ Μπρετόν–και κατόπιν συμπλέοντας με τις μεγάλες πρωτοπορίες της μεταπολεμικής εποχής, οι οποίες αμφισβήτησαν δραστικά τη φύση της αναπαράστασης. Τούτη την ανατροπή κάθε μιμητικού στοιχείου της αναπαράστασης και η οντολογική, έως μεταφυσική, ανάδειξη της ουσίας του αντικειμένου της ζωγραφικής τη διακρίνουμε στις αναπαραστάσεις των φυσικών αντικειμένων, τα άνθη και τα δέντρα, που αποτελούν το κύριο θέμα της μεταπολεμικής περιόδου του Πράσινου.
Η πνευματικότητα της γραμμής του Καντίνσκι, που απελευθερώνεται από την αναγκαιότητα να παραστήσει ένα αντικείμενο και γίνεται η ίδια, αυτή καθαυτή, ένα αντικείμενο, του οποίου η εσωτερική δύναμη προβάλλεται ως έχει χωρίς να επικαθορίζεται και να εξασθενεί από τις δευτερεύουσες ιδιότητες της εικόνας. Στις οντολογικές σπουδές του πάνω στα λουλούδια και τα δέντρα είναι η ίδια η αφαίρεση των επιφαινόμενων στοιχείων, των αποχρώσεων και η αναζήτηση της καθαρότητας του σχήματος εκείνο που προέχει. Τα έργα του Πράσινου είναι φανερό πως διαπνέονται από εκείνη την βαθιά πνευματική κι εταστική ματιά που χαρακτηρίζει και τις πρώιμες σπουδές στα δέντρα του Μόντριαν ή τις μποτίλιες του Τζόρτζο Μοράντι, που ουσιαστικά εξαϋλώνονται και γίνονται επιφάνειες, σχήματα (με την καντιανή έννοια), σχέσεις –παύουν να αναλογούν στα αντικείμενα. Ακριβώς όπως για τον Καντ η έκθεση (Darstellung) ενός νοήματος σημαίνει να το τοποθετείς δίπλα σε μία ανάλογη διαίσθηση–η οποία εάν το νόημα τούτο είναι άδολο και καθαρό, τότε ονομάζεται «σχηματική», έτσι και για τον Πράσινο σημασία δεν έχει η εικόνα του θέματος, αλλά το ανάπτυγμά της και οι σχέσεις, καλλίτερα οι correspondences, οι ανταποκρίσεις μεταξύ της «μοναδικότητας» του έργου και του θεατή, που σχηματίζονται στη διάρκεια αυτού του αναπτύγματος. Είναι τη διαίσθηση που αναζητεί ο Πράσινος στο έργο του, όχι το αναπαριστώμενο αντικείμενο και η φυσική του κατάσταση ή οι αισθητικές κατηγορίες στις οποίες εντάσσεται.
Έχοντας αφομοιώσει τόσο το δίδαγμα της αφαίρεσης, όσο και την α-λογική, αλχημική και μυστικιστική κι αυτοματική αυθαιρεσία του σουρρεαλισμού –επιρροή μέγιστη σε τούτο στάθηκε η αδελφή του Ζιζέλ, παίσγνωστη σουρρεαλίστρια ποιήτρια– οι συνθέσεις του Πράσινος αποποιούνται όλο και περισσότερο τον όποιο εικονικό ή νοηματικό συμβολισμό και γίνονται «χαρακτήρες» ενός άλλης τάξης αισθητικού και φαντασιακού κώδικα. Η άρνηση της αντιστοιχίας πραγματικότητας και αναπαράστασής της υπέρ της υπερβολής, της οφθαλμαπάτης, του «πιο αληθινού από το αληθινό» (υπερ-ρεαλιστικό) του Σουρεαλισμού γίνεται ορατή στα έργα του Πράσινου. Αυτό που προέχει είναι η αντίφαση με το συμβατικό που γεννά τη σύνθεση, της οποίας η ενότητα και συνοχή ορίζονται από την αυθόρμητη φύση της χειρονομίας και τον τελικό συντονισμό των τυχαίων στοιχείων. Ακριβώς όπως και στη γλώσσα, όπου τα αυθαίρετα «σημεία» των λέξεών της (φωνήματα ή γράμματα) και η τυχαιότητα της παράθεσής τους, έτσι και στην εικαστική δημιουργία (με τα σχήματα και τα χρώματα) μπορούν να μεταδώσουν ένα μήνυμα -ερέθισμα, «χωρίς κώδικα και χωρίς σύνταξη». Δεν είναι τυχαίο, που ορισμένα από τα καλλίτερα δείγματα «γραφής» του, ο Πράσινος τα έδωσε στις εικονογραφήσεις ποιητών και συγγραφέων που ριζοσπαστικοποιήσανε την γραφή και τη σημειολογία της–όπως ο Ρεμπώ, ο Ρεϋμόν Κενώ κλπ.
Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1916, ο Μάριος Πράσινος (1916 – 1985) μεγάλωσε και σπούδασε στο Παρίσι, όπου και βρέθηκε με την οικογένειά του μετά τα γεγονότα του 1922. Το 1932 γράφτηκε στην Ecole des Langues Orientales και ξεκίνησε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον Κλεμάν Σερβώ. Δύο χρόνια αργότερα άρχισε η φοίτησή του στη Faculte des Lettres στο Παρίσι. Μαζί με την αδελφή του Ζιζέλ, η οποία δημοσίευε ποιήματά της στα εμβληματικά περιοδικά του κινήματος (Documents 34 και Minotaure), εντάσσονται στον ευρύτερο κύκλο των σουρεαλιστών, με τα πρώτα έργα του να φέρουν σαφείς επιδράσεις από το κίνημα του Αντρέ Μπρετόν. Το 1938, πραγματοποίησε την πρώτη ατομική του έκθεση στη γκαλερί του Pierre Vorms, ο οποίος και τον είχε ανακαλύψει στο Salon des Surindependants. Στον κύκλο των επαφών του Πράσινου συγκαταλέγονται προσωπικότητες όπως οι Ζαν Κοκτώ, Ρεϊμόν Κενώ, Ζαν -Πολ Σαρτρ, Γκαλιμάρ, Ζαν Ζενέ και Αλμπέρ Καμύ.
Γιώργης-Βύρων Δάβος
ΕΚΘΕΣΕΙΣ:
“Μάριος Πράσινος: Ενστικτώδη τοπία με έργα χαρακτικής από τη Συλλογή Γιώργου Κωστόπουλου”
Χώρος Τέχνης ETCH INK
Αργυρουπόλεως 16 και Αρματολών & Κλεφτών 20, Λυκαβηττός
Διάρκεια Έκθεσης 14 Μαρτίου-12 Απριλίου
Ημέρες & ώρες λειτουργίας: Τετάρτη – Πέμπτη – Παρασκευή 17.00- 21.00 & Σάββατο 11.00 – 15.00
ΛΑΡΙΣΑ
“Μάριος Πράσινος – Οι Μαγγανείες της Γραφής”
Διάρκεια Έκθεσης: 22 Μαρτίου – 31 Μαΐου 2025
Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα
Γ. Παπανδρέου 2, 41334 Λάρισα
