Για τη μητέρα μου, την Αφροδίτη, το να ετοιμάσει πιτουλίτσες για τα Τσιριβάρβαρα ήταν απαράγραπτο έθιμο. Όταν μια φορά τη ρώτησα γιατί πιτουλίτσες τέτοια μέρα, μου απάντησε λακωνικά: «Για το καλό του σπιτιού». Δε ζήτησα εξηγήσεις. Έτσι είχε μάθει από τη μητέρα της ή την πεθερά της και συνέχιζε απαρέγκλιτα την τήρηση της Παράδοσης. Η μητέρα της η γιαγιά Καλλιόπη, και ο πατέρας της, ο παππούς Θόδωρος ήταν ξενομερίτες μυλωνάδες από χωριά του Άργους Ορεστικού. Ο Θεόδωρος Mυλωνάς και ο αδερφός του Γρηγόρης είχαν, από τις αρχές του 1900, νερόμυλο στον ρου του ποταμιού στον Σωτήρα και στη συνέχεια, μετά την εκτροπή του, ηλεκτροκίνητο αλευρόμυλο στην οδό 28ης Οκτωβρίου απέναντι από το Πάρκο του Αμυνταίου.
Τη θυμάμαι, περισσότερο στην ωριμότητά της με παραμερισμένες τις κακουχίες της ζωής της αλλά με μόνιμο στοιχείο της εμφάνισής της το μαύρο τσεμπέρι, να ανάβει ανασκουμπωμένη, με το που πλησίαζε το μούχρωμα της ημέρας, παραμονή της Αγίας Βαρβάρας, φωτιά με πινούσκες και τσάκνα στο τζάκι του ¨φούρνου», μικρό κτίσμα στην αυλή του πατρικού μου και να βάζει στην πυροστιά μια μεταλλική επιφάνεια και πάνω σ’ αυτή, αφού πυρωνόταν, να ψήνει πιτουλίτσες. Η ζύμη τους ώριμη σ’ ένα κατσαρόλι ήταν νηστήσιμη, χωρίς γάλα και αυγά, λόγω της νηστείας των Χριστουγέννων. Τις ψημένες πιτουλίτσες τις αράδιαζε τη μια πάνω στην άλλη, σ’ ένα ταψεδάκι, αφού προηγουμένως πασπάλιζε την καθεμιά χωριστά με καρύδια κοπανισμένα, από την ίδια νωρίτερα, στο γουδί και τις περιέλουζε με σιρόπι ζάχαρης και αργότερα μελιού. Αυτές ήταν οι γλυκές πιτουλίτσες κυρίως για τα μικρά. Τις απολαμβάναμε μία-μία τυλιγμένες σαν ρολό. Φανταστικό έδεσμα! Για τον εαυτό της και τον πατέρα μου τις ετοίμαζε αλμυρές και με σκόρδο.
Τα χρόνια πέρασαν γοργά. Τα δισέγγονά της, ο Γιώργος και ο Θανάσης, μεγάλωσαν και με τους φίλους τους, τον Αξιώτη, τον Λουκά, τον Γιώργη, τον Δημήτρη, την Ισμήνη και την Μαρία, μαζεύουν εδώ και αρκετές ημέρες, από εδώ και από εκεί, ξερόκλαδα για τη φωτιά στα Τσιριβάρβαρα. Ο σωρός τους, στην αλάνα μεταξύ των οδών Μακεδονομάχου Αλέξη Γεωργιάδη και Βασιλέως Κωνσταντίνου, που το βράδυ της παραμονής της Αγίας Βαρβάρας θα γίνει, προς τέρψη μικρών και μεγάλων, παρανάλωμα του πυρός, μέρα με τη μέρα ψηλώνει.
Τον φυλάγουν μάλιστα τα απόβραδα από ανταγωνιστές διπλανών γειτονιών.
Το κλέψιμο κλαδιών είναι μέρος της προετοιμασίας της μεγάλης φωτιάς.
Χαίρομαι για τον ζήλο τους να μαζέψουν πολλά ξύλα ώστε η δική τους φωτιά να είναι όπως λέει ο Θανάσης ουρανομήκης.
Δεν παραλείπουν μάλιστα να υπενθυμίζουν στους γονείς τους να προετοιμαστούν κι αυτοί για
τη νέα συνήθεια που ήδη καθιερώθηκε, το ψήσιμο κρεατικών ταυτόχρονα με το φαντασμαγορικό άναμμα της φωτιάς από τους ίδιους με δαυλούς που θα τους έχουν έτοιμους από νωρίς.
Τρελαίνονται για σουβλάκια, παϊδάκια και λουκάνικα με μουστάρδα και κέτσαπ!
Ούτε λόγος για πιτουλίτσες. Ναι, πιτουλίτσες ψημένες σε πυροστιά στο τζάκι είναι από πολύ καιρό νοσταλγική θύμηση.
Η Ελενίτσα έψηνε, στα Τσιριβάρβαρα, πιτουλίτσες σε αντικολλητικό τηγάνι στην ηλεκτρική κουζίνα. Φιλοδοξούσε να μεταλαμπαδεύσει το έθιμο στην επόμενη γενιά. Πριν λίγα χρόνια η Δέσποινα και η Βούλα όταν ο Δημήτρης και ο Σταύρος, ο Μάκης και ο Γιώργος, ο Φώτης και ο Λευτέρης πρωταγωνιστούσαν στα Τσιριβάρβαρα της γειτονιάς μας, στο οικόπεδο του Μπορόβα, πρόσφεραν ως κέρασμα στους θιασώτες της φωτιάς μας υπέροχους
λουκουμάδες. Ο Θανάσης και ο Δημήτρης, ο Αντώνης, ο Νίκος, ο Γιάννης και ο Χρήστος δεν προλάβαιναν να ψήνουν σουβλάκια και λουκάνικα και πανσέτες και να τα προσφέρουμε χωρίς φειδώ στους επισκέπτες μας με τη συνοδεία φυσικά και άφθονου κρασιού. «Χορηγοί» ήμασταν όλοι εμείς και βέβαια ο Δήμος Αμυνταίου. Και βεβαίως χωρίς τη συνδρομή του Κώστα που έφερνε από τη Βεγόρα δυο καρότσες ρίζες, κορμούς και κλαδιά από ροδακινιές, η φωτιά στου Μπορόβα δε θα ήταν…ουρανομήκης.
Ωραίοι καιροί.
Το απόγευμα της παραμονής της Αγίας Βαρβάρας, λίγες ώρες πριν το άναμμα της φωτιάς θα στρογγυλοκαθίσουμε στο Hollyfood εγώ για ένα σκέτο ελληνικό καφέ, ο Γιώργος για κρέπα με κοτομπουκιές, κασέρι και τσιπς και ο Θανάσης για κρέπα με μερέντα και τριμμένο μπισκότο!
Να, που οι παραδοσιακές πιτουλίτσες μας έγιναν gourmet.
Χρόνια πολλά
Δεκέμβριος 2024
Θανάσης Τραϊανός
