Η πτώση της Κωνσταντινούπολης συνοδεύθηκε από ένα μείγμα θρύλων και παραδόσεων που προσπαθούσαν να την ερμηνεύσουν, ενώ αντικείμενο θρύλων και μύθων έγινε ο τελευταίος αυτοκράτοράς της ο Κωνσταντίνος Δραγάσης Παλαιολόγος
Η άλωση της Πόλης ήταν συγκλονιστικό γεγονός. Η Πόλη των πόλεων έπεσε στα χέρια των εχθρών. Μολονότι οι χρησμοί το προφήτευαν, κανείς δεν ήθελε να το πιστέψει. Η Πόλη των πόλεων. Το γεγονός της Άλωσης της Πόλης υπήρξε η αφορμή για Πανελλήνιους θρήνους και θρύλους.
Ιδιαίτερος και ο συγκλονισμός στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Θρήνοι που γράφτηκαν από την ψυχή των κατοίκων, της έως τότε αυτόνομης αυτής περιοχής.
Αν και μακριά από την πολιορκημένη Πόλη, οι “Έλληνες” της Τραπεζούντας ζουν το δράμα της Άλωσης.
Σε έναν από τους πιο γνωστούς θρήνους ένα πουλί μεταφέρει τα μαντάτα στους κατοίκους. Γνωρίζοντας, ότι μεταφέρει κάτι εξαιρετικά δυσάρεστο, κανείς δεν τολμά να πάει να πάρει το μήνυμα που έχει αφήσει το πουλί. Μόνο ένα παίδι – συνήθως χήρας γιος – πηγαίνει το διαβάζει και αναγγέλλει αυτός τα τρομερά νέα στον εκεί Ελληνισμό…
Η περιοχή της Τραπεζούντας θρήνησε για την Άλωση της Πόλης: “Αϊλί εμάς και βάι εμάς η Ρωμανία πάρθεν…”.
Ωστόσο, στο τέλος υπάρχει και το αισιόδοξο μήνυμα: “Η Ρωμανία αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο…”
Έναν πουλίν, καλόν πουλίν εβγαίν’ από την Πόλην
ουδέ στ’ αμπέλια κόνεψεν ουδέ στα περιβόλια,
επήγεν και-ν εκόνεψεν α σου Ηλί’ τον κάστρον.
Εσείξεν τ’ έναν το φτερόν σο αίμα βουτεμένον,
εσείξεν τ’ άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον,
Ατό κανείς κι ανέγνωσεν, ουδ’ ο μητροπολίτης
έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.
Σίτ’ αναγνώθ’ σίτε κλαίγει, σίτε κρούει την καρδίαν.
Ν’ αϊλί εμάς και βάι εμάς οι Τούρκοι την Πόλ’ επαίραν
επαίραν το βασιλοσκάμ’ κι ελάεν η Αφεντία.
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς κλαίγνε τα μοναστήρα
κι ο Αι Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπισκάται.
– Μη κλαις, μη κλαις, Αγιάννε μου μη δερνοκοπισκάσαι
η Ρωμανία ‘πέρασεν η Ρωμανία ‘πάρθεν.
– Η Ρωμανία (κι) αν ‘πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο…
Η λαϊκή παράδοση, βρίθει από θρύλους και δοξασίες, σύμφωνα με τις οποίες η Άλωση της Κωνσταντινούπολης ήταν «θέλημα Θεού», αλλά, σύμφωνα με τους ιστορικούς, η πτώση της Κωνσταντινούπολης και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η οποία διήρκεσε για περίπου χίλια εκατό χρόνια, ήταν θέμα χρόνου, καθώς τότε το Βυζάντιο βρισκόταν σε πλήρη οικονομική, πολιτική και πολιτισμική παρακμή και ήταν η σκιά της άλλοτε πανίσχυρης Αυτοκρατορίας.
Ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας αποτέλεσε σημείο αντίστασης για πολλά χρόνια στη μεταβυζαντινή περίοδο από τον «υποδουλωμένο ελληνικό λαό», ο οποίος «γέννησε» και τον θρύλο του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά». Σύμφωνα με τον θρύλο λοιπόν, όταν μπήκαν οι «Τούρκοι» στην Πόλη, «άγγελος Κυρίου» άρπαξε τον βασιλιά και τον πήγε σε μια σπηλιά βαθιά στη γη κάτω, κοντά στη Χρυσόπορτα. Εκεί μένει μαρμαρωμένος ο βασιλιάς και καρτερεί να κατεβεί ο άγγελος στη σπηλιά, να τον ξεμαρμαρώσει. Και θα σηκωθεί πάλι ο βασιλιάς και θα μπει στην Πόλη και θα διώξει τους Τούρκους ώς την Κόκκινη Μηλιά.
Στους θρύλους για την Άλωση της Πόλης, σημαντικό ρόλο παίζει και η Εκκλησία, η οποία ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος νταβατζής στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Σύμφωνα λοιπόν με εκκλησιαστικές δοξασίες, την ώρα που μπήκαν οι Οθωμανοί στην Αγιά-Σοφιά δεν είχε τελειώσει ακόμα η λειτουργία.
Ο παπάς που έκανε τη λειτουργία, πήρε αμέσως το Άγιο Δισκοπότηρο και μπήκε σε μια πόρτα, η οποία σφραγίστηκε αμέσως. Όπως αναφέρεται στις παραδόσεις, είναι θέλημα Θεού να ανοίξει μόνη της η πόρτα όταν επιστρέψει η Κωνσταντινούπολη στους Βυζαντινούς και να βγει από εκεί ο παπάς, να τελειώσει τη λειτουργία.
Την ημέρα που έπεσε η Πόλη ένας γέροντας τηγάνιζε ψάρια, και όταν του είπαν «Εάλω η Πόλις», είπε πως για να πιστέψει πως έπεσε η Πόλη, έπρεπε να βγουν τα ψάρια από το τηγάνι. Και σύμφωνα με τις δοξασίες έτσι έγινε, με τον γέροντα μάλιστα να «προφητεύει» πως όταν φύγουν οι Οθωμανοί από την Κωνσταντινούπολη, θα ολοκληρωθεί το τηγάνισμα των ψαριών που είναι τηγανισμένα μόνο από τη μία τους πλευρά.
Όπως αναφέρουν οι νεότεροι ιστορικοί, τα τακτικά στρατεύματα του Μωάμεθ έφταναν τους 80.000-100.000 στρατιώτες, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν από τις ευρωπαϊκές και ασιατικές επαρχίες. Τα στρατεύματα του Μωάμεθ αποτελούνταν από άριστα εκπαιδευμένο πεζικό και πυροβολικό, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην κατασκευή πυροβόλων όπλων και κανονιών.
Μάλιστα ο Μωάμεθ, είχε προσλάβει έναν φημισμένο τεχνίτη από την Ουγγαρία τον Ουρβανό, προκειμένου να του κατασκευάσει μεγάλα κανόνια για να γκρεμίσουν τα περίφημα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Ο Ουρβανός, ο οποίος δούλευε παλαιότερα για τους Βυζαντινούς, δέχθηκε έναντι τεράστιας αμοιβής.
Ο ιστορικός Φραντζής, αναφέρει ότι οι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης αποτελούνταν από μόλις 4.937 Βυζαντινούς και 2.000 ξένους. Από αυτούς ξεχώριζαν οι 700 κατάφρακτοι στρατιώτες του Γενοβέζου Ιωάννη Ιουστινιάνη Λόγκο, ο οποίος θεωρούνταν ένας από τους καλύτερους πολεμιστές της εποχής του. Στην κρισιμότερη καμπή της μάχης ωστόσο, τραυματίστηκε από ένα βλήμα και έφυγε με το πλοίο του, αποδυναμώνοντας σημαντικά το ηθικό των Βυζαντινών.
Τα προβλήματα στην Κωνσταντινούπολη ωστόσο, εστιάζονταν κυρίως στο θέμα της Ένωσης των Εκκλησιών. Ο Αυτοκράτορας στράφηκε για βοήθεια και προς τα κράτη της Δύσης, χωρίς ωστόσο να έρθουν ποτέ σοβαρές στρατιωτικές ενισχύσεις στην Πόλη. Η Σύνοδος της Φλωρεντίας που επικύρωνε την Ένωση των δύο Εκκλησιών και υπογράφηκε το 1431 από τον αδερφό του Κωνσταντίνου, Ιωάννη, δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από τον βυζαντινό πληθυσμό, οι οποίοι με επικεφαλής τον μέγα δούκα Λουκά Νοταρά αντιδρούσαν πεισματικά.
Για όλους εσάς τους ηλίθιους που πιστεύετε πως το Βυζάντιο, (η ανατολικορωμαϊκή αυτοκρατορία δηλαδή), είχε σχέση με τους Έλληνες ή τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό (τον οποίο κατέστρεψε), εκτός του ότι είστε βαθιά νυχτωμένοι και έχετε υποστεί θρησκευτική πλύση εγκεφάλου εδώ και αιώνες, σας παραθέτω έναν από τους βασικούς νόμους του Βυζαντίου θεσπισμένο από τον Ιουστινιανό.
ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΕΙΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ 1.10.9 επίσης (Β1,1,19) και ΝΟΜΟΚΑΝΟΝ 6,3
“Επειδή μερικοί συνελήφθησαν, αν και αξιώθηκαν το χριστιανικό βάπτισμα, διακατεχόμενοι από την πλάνη των ανόσιων μυσαρών Ελλήνων, να διαπράττουν εκείνα που δικαιολογημένα εξοργίζουν το φιλάνθρωπο θεό… Αυτοί θα υποβληθούν στην αντίστοιχη τιμωρία και μάλιστα με πνεύμα επιείκειας αν επιμείνουν στην πλάνη των Ελλήνων θα υποβληθούν στην εσχάτη των ποινών. Αν δεν έχουν αξιωθεί ακόμα το σεβαστό βάπτισμα, θα πρέπει να παρουσιαστούν στις ιερότατες εκκλησίες μας, μαζί με τις συζύγους και τα παιδιά τους και μαζί με όλους του οίκου τους για να διδαχθούν την αληθινή πίστη των Χριστιανών.
Αφού διδαχθούν και αποβάλλουν την πλάνη που τους διακατείχε προηγουμένως, θα πρέπει να ζητήσουν το σωτήριο βάπτισμα. Διαφορετικά, ας γνωρίζουν ότι, αν παραμελήσουν να το κάνουν, δεν θα έχουν κανένα πολιτικό δικαίωμα, ούτε θα τους επιτραπεί να είναι ιδιοκτήτες περιουσίας, ούτε κινητής, ούτε ακίνητης. ΘΑ ΤΟΥΣ ΑΦΑΙΡΕΘΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ και θα εγκαταλειφθούν στην ένδεια και, επιπλέον, θα υποβληθούν στις έσχατες τιμωρίες.
Θα παρεμποδίσουμε δε κάθε μάθημα που διδάσκεται από όσους πάσχουν από τη νόσο και τη μανία των ανόσιων Ελλήνων, ώστε προσποιούμενοι ότι διδάσκουν, να μην μπορούν πια να διαφθείρουν τις ψυχές των μαθητών τους με δήθεν αλήθειες. Αν φανεί κάποιος τέτοιος άνθρωπος και δεν τρέξει στις εκκλησίες μας, μαζί με όλους τους συγγενείς και τους οικείους του, θα τιμωρηθεί με τις προαναφερθείσες ποινές.
Θεσπίζουμε δε και νόμο, σύμφωνα με τον οποίο τα παιδιά, όταν είναι σε μικρή ηλικία, θα πρέπει να βαπτίζονται αμέσως και χωρίς αναβολή, όσοι δε είναι μεγαλύτεροι στην ηλικία, πρέπει να συχνάζουν στις ιερότατες εκκλησίες μας και να διδάσκονται τις θείες γραφές και τους κανόνες. Αφού δε εννοήσουν και αποβάλλουν την παλαιά τους πλάνη, θα μπορέσουν να δεχθούν το βάπτισμα και, στη συνέχεια, να διαφυλάξουν την αληθινή πίστη των Ορθόδοξων Χριστιανών.
Όσοι δε, έχουν κάποιο στρατιωτικό ή άλλο αξίωμα ή μεγάλη περιουσία και για να κρατήσουν τα προσχήματα ήλθαν ή πρόκειται να έλθουν να βαπτισθούν, αλλά αφήνουν τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους και τα υπόλοιπα μέλη του οίκου τους μέσα στην ελληνική πλάνη, διατάσσουμε να δημευθεί η περιουσία τους, να αποκλεισθούν από τα πολιτικά δικαιώματά τους και να υποβληθούν σε αντάξιες τιμωρίες, αφού είναι φανερό ότι πήραν το βάπτισμα χωρίς καθαρή πίστη. Θεσπίζουμε αυτούς τους νόμους για τους αλητήριους Έλληνες”
