Το έδαφος για μεγάλη αύξηση των δημοτικών τελών καλλιεργούν οι δήμαρχοι σχεδόν ολόκληρης της χώρας, αφού, όπως θα τονίσουν και στο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), που πραγματοποιείται αυτό το Σαββατοκύριακο στη Ρόδο, τα οικονομικά των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) βρίσκονται σε οικτρή κατάσταση. Κάποιοι αποδίδουν τις αντιδράσεις και στο γεγονός πως η αντιπολίτευση και ειδικά το ΠΑΣΟΚ διατηρεί ισχυρότατη παρουσία μεταξύ των δημάρχων, ειδικά μεταξύ των πλέον δυναμικών.
Ανεξαρτήτως του πολιτικού χρωματισμού, στελέχη των ΟΤΑ υποστηρίζουν πως την τελευταία πενταετία οι δήμοι δεν επωφελήθηκαν επαρκώς ούτε από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, ούτε από φιλόδοξα προγράμματα που ανακοινώθηκαν, χωρίς να αφήσουν τελικά μεγάλο αποτύπωμα, όπως το περίφημο «Αντώνης Τρίτσης». Έτσι, ενώ τα έσοδα παρέμεναν σταθερά, οι δήμοι κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τις νέες κλιματικές συνθήκες και σειρά κυβερνητικών παρεμβάσεων, με αποτέλεσμα το κόστος τους να εκτοξευθεί σε επίπεδα που πλέον είναι αδύνατον να διαχειριστούν χωρίς μεγάλη αύξηση των δημοτικών τελών.
Βραχνάς για τους δήμους το ενεργειακό κόστος
Η ενεργειακή κρίση εξακολουθεί να αφήνει σοβαρό αποτύπωμα στους δήμους ανά την Ελλάδα, που έχουν στην αρμοδιότητά τους την ύδρευση και την αποχέτευση πόλεων και συνοικισμών, αφού χρησιμοποιούν ενεργοβόρα αντλιοστάσια. Πρόσθετο κόστος φέρνει ο φωτισμός, καθώς δεν προχώρησαν όλοι οι δήμοι σε αναβάθμιση του οδοφωτισμού με νέους λαμπτήρες χαμηλότερης κατανάλωσης.
«Στα κάγκελα» οι δήμαρχοι για το τέλος ταφής
Ο δεύτερος βραχνάς, μετά το ενεργειακό κόστος, αφορά το περίφημο τέλος ταφής που πληρώνουν οι δήμοι για κάθε τόνο απορριμμάτων που οδηγούν σε χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΥ). Το ποσό του τέλους ταφής παρακρατείται από την κυβέρνηση από τις επιχορηγήσεις των δήμων, που καταβάλλονται σε 12 ετήσιες δόσεις.
Όπως υποστηρίζουν στην ΚΕΔΕ, μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου είχαν παρακρατηθεί από το Δημόσιο 129 εκατ. ευρώ (80 εκατ. για το 2023 και 48 εκατ. για το πρώτο εξάμηνο 2024), ποσό που ξεπερνά το ύψος της μιας από τις 12 δόσεις της ετήσιας επιχορήγησης. «Αν προστεθούν και οι άλλες επιβαρύνσεις, τότε οι δήμοι έχουν πλέον χάσει τις 4 από τις 12 δόσεις», λένε οι πλέον επιθετικοί από τους δημάρχους.
Οι δημοτικοί άρχοντες υποστηρίζουν πως τιμωρούνται με το τέλος ταφής όταν δεν μπορούν να ελέγξουν τη διαχείριση των απορριμμάτων που είναι αρμοδιότητα των διαδημοτικών φορέων (ΦΟΣΔΑ), όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με πολιτικά ή άλλα κριτήρια. Στέλεχος της αυτοδιοίκησης υποστηρίζει πως αν ένας καινοτόμος δήμαρχος αποφασίσει σήμερα να εφαρμόσει μονομερώς στον δήμο του διαχωρισμό των οργανικών απορριμμάτων, δεν μπορεί, αφού όλα προκαθορίζονται από τα περίφημα ΠΕΣΔΑ (Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων).
Επιπλέον, η παρακράτηση του τέλους ταφής γίνεται ακόμα με οριζόντιο τρόπο, αφού δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τις ποσότητες που πάνε στους ΧΥΤΥ. Σημειώνεται, πάντως, πως σε πολλές περιοχές της χώρας, με κορυφαίο παράδειγμα την Κέρκυρα, οι τοπικές Αρχές αδυνατούν επί χρόνια να υλοποιήσουν σοβαρά έργα διαχείρισης απορριμμάτων. Τα σκουπίδια ακόμα μεταφέρονται σε μονάδες που λειτουργούν σε άλλες περιφέρειες.
Πολιτική προστασία και δήμοι
Η τρίτη σημαντική επιβάρυνση συνδέεται με τις αρμοδιότητες πολιτικής προστασίας που έχουν οι δήμοι (χρειάζονται από προσωπικό μέχρι μηχανήματα, π.χ. για να καθαρίσουν οικόπεδα από χόρτα, ώστε να διαχειρίζονται καλύτερα μια πιθανή φωτιά), αλλά και μια σειρά πρόσθετες εργασίες που τους έχει ζητηθεί να κάνουν με παρέμβαση της Πολιτείας, όπως για παράδειγμα οι πιστοποιήσεις παιδικών χαρών (κάποιες λειτουργούν ακόμα με εξοπλισμό της δεκαετίας του ’60-’70), ο εσωτερικός έλεγχος κ.λπ.
Μείωση εσόδων για τους δήμους από την παραχώρηση παραλιών
Οι δημοτικοί άρχοντες έχουν και πρόσθετους λόγους για να διαμαρτύρονται στην κεντρική κυβέρνηση. Υποστηρίζουν, για παράδειγμα, πως έχασαν σημαντικό ποσοστό των εσόδων από την παραχώρηση αιγιαλών και παραλιών (π.χ. σε καντίνες ή άλλες χρήσεις), όταν η κυβέρνηση αποφάσισε να γίνονται οι παραχωρήσεις κεντρικά από το υπουργείο Οικονομικών. Στο παρελθόν ένας δήμος λάμβανε το 80% του ποσού από μια παραχώρηση όταν ο ενδιαφερόμενος έκανε αίτηση στον ΟΤΑ και όχι στην ΕΤΑΔ, την κρατική εταιρεία ακινήτων του Δημοσίου. Τώρα τα έσοδα έχουν περιοριστεί στο 60% για τον δήμο, αλλά τα συγκεντρώνει όλα η ΑΔΑΕ και στη συνέχεια τα αποδίδει.
Αγκάθι στις σχέσεις κεντρικής διοίκησης και δήμων οι ΔΕΥΑ
Στα κάγκελα είναι αρκετοί δήμαρχοι και για το γνωστό θέμα με τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), όπου η κυβέρνηση ετοιμάζει συγχωνεύσεις ή απορρόφηση ορισμένων από τις ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ. Αρχικά το κυβερνητικό σχέδιο συγχωνεύσεων ήταν περισσότερο φιλόδοξο, αλλά πλέον έχει περιοριστεί λόγω των αντιδράσεων, όπως είπε και στις αρχές της εβδομάδας ο επικεφαλής του ομίλου Μεσόγειος, Διονύσης Γεωργόπουλος, που παρακολουθεί επί χρόνια τη συγκεκριμένη αγορά. Όσοι αντιδρούν στις συγχωνεύσεις/απορροφήσεις υποστηρίζουν πως οδηγούμαστε σε υδροκεφαλισμό και πως θα απαξιωθούν τα τοπικά δίκτυα, αφού δεν θα υπάρχει ενδιαφέρον για γρήγορη αποκατάσταση ή αναβάθμισή τους.
Η άλλη πλευρά θεωρεί πως μόνο με τις συγχωνεύσεις θα υπάρξει επιτέλους σωστή διαχείριση νερού και αποβλήτων, αφού θα δημιουργηθούν φορείς με χρηματοοικονομική επιφάνεια και δυνατότητα αξιοποίησης νέων τεχνολογικών εργαλείων. «Σήμερα δεν πρέπει να υπάρχει ΔΕΥΑ που να μη βρίσκεται στο κόκκινο», λέει στέλεχος που υπηρετεί επί δεκαετίες στην Αυτοδιοίκηση.
Οι δήμαρχοι της αντιπολίτευσης τονίζουν, επίσης, πως δεν προχωρούν με ικανοποιητικούς ρυθμούς προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και αναφέρουν πως υπάρχουν δήμοι σε κάποιες περιοχές της χώρας που δεν τους εγκρίθηκε κανένα τέτοιο πρόγραμμα. Κερασάκι στην τούρτα αποτελεί η αδυναμία των δήμων να προσλάβουν εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να προχωρήσουν κρίσιμα έργα υποδομών, από τη διαχείριση απορριμμάτων μέχρι την ενέργεια και τη διαχείριση κυκλοφορίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, πρόσφατες προκηρύξεις για πρόσληψη μηχανικών, στις οποίες εμφανίστηκαν εργαζόμενοι που κάλυπταν μόλις το 50% των προβλεπόμενων θέσεων. Ειδικά στον χώρο των μηχανικών, η ιδιωτική αγορά προσφέρει σήμερα καλύτερες αμοιβές και προοπτικές από τους ΟΤΑ, λένε όσοι θεωρούν πως απαιτείται κυβερνητική παρέμβαση για να ανατραπεί «το καθοδικό σπιράλ» στη λειτουργία των ΟΤΑ.
