Η ταλαντούχα σοπράνο της Λυρικής Σκηνής, Ειρήνη Κώνστα, με καταγωγή απο τη Σάμο, ξεκίνησε τις μουσικές της σπουδές σε μικρή ηλικία, αρχικά στο βιολί και έπειτα στο κλασικό τραγούδι με τον διεθνούς φήμης μπάσο Γιώργο Παππά κι αποφοίτησε με Άριστα Παμψηφεί, Α βραβείο και Χρυσό Αριστείο εις μνήμην Α. Ευαγγελάτου. Παρακολούθησε σεμινάρια φωνητικής μεγάλων οπερατικών καλλιτεχνών όπως G. Dimitrova, M. Caballe, R. Knoll, L. Serra, Α. Χριστοφέλης κ.α. σε Ελλάδα κι εξωτερικό. Επίσης, είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Έχει ερμηνεύσει Fiordiligi (Cosi fan tutte-Mozart), Rosalinde (Die Fledermaus – Strauss), Nedda (I Pagliacci – Leoncavallo), Desdemona (Otello Verdi), Mimi (La boheme Puccini), Ιω (Προμηθέας Δεσμώτης – Καρούσος) κ.α. σε Αθήνα, Βερολίνο, Παρίσι, Λονδίνο, Μελβούρνη, Ν.Υόρκη, Σόφια (Κρατική Όπερα), καθώς και στο θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου. Έχει βραβευτεί με το βραβείο «Μαρία Κάλλας» από την Unesco.
Money & Life –Πότε ανακαλύψατε το ταλέντο σας, αυτό το θείο δώρο, στο λυρικό τραγούδι;
Ειρήνη Κώνστα – Ζω κι αναπνέω την μουσική από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Οι αρχικές μουσικές μου σπουδές ήταν στο βιολί απ’ όπου πήρα και πτυχίο κι ανάμεσα στα υποχρεωτικά μαθήματα απ’ τα οποία όφειλε να περάσει κάποιος προκειμένου να φτάσει σε αυτό ήταν τότε και το μάθημα της χορωδίας. Ο τότε μαέστρος της χορωδίας του Πειραϊκού Συνδέσμου και σολίστ της ΕΛΣ, βαρύτονος Γιώργος Ν. Παππάς ήταν ο πρώτος άνθρωπος που με άκουσε. ”Δεν ξέρω πόσο καλή είσαι στο βιολί αλλά τη φωνή που έχεις δεν πρέπει να την αφήσεις έτσι”, ήταν η πρώτη του κουβέντα. Επέμενε μάλιστα τόσο πολύ που δεν μου άφησε και πολλά περιθώρια σκέψης. Λίγο καιρό αργότερα ξεκίνησα λοιπόν κι επισήμως το μακρύ ταξίδι στον μαγευτικό κόσμο της φωνητικής.
Money & Life – Ποια είναι η προετοιμασία σας πριν απο μια παρουσίαση;
Ειρήνη Κώνστα – Εξαρτάται σε τι είδους παράσταση αναφερόμαστε. Ενα απλό κοντσέρτο σίγουρα έχει πολύ λιγότερες απαιτήσεις από μία ολοκληρωμένη παράσταση όπερας. Στην πρώτη περίπτωση αρκεί να είναι κανείς καλά μελετημένος και προβαρισμένος και να φροντίσει να είναι όσο το δυνατόν πιο ξεκούραστος την ημέρα της συναυλίας. Όταν όμως μιλάμε για την ερμηνεία κάποιου ολοκληρωμένου ρόλου τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ περισσότερο. Χρειάζεται πολύμηνη τόσο προσωπική όσο και ομαδική μελέτη, μεγάλη φωνητική ετοιμότητα, υποκριτική δεινότητα και σε βάθος μελέτη όχι μόνο του χαρακτήρα που καλείσαι να ερμηνεύσεις αλλά και της εποχής στην οποία διαδραματίζεται το έργο.
Η ιστορική γνώση των ηθών, των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών και του γενικότερου status quo της εποχής είναι απολύτως αναγκαία προκειμένου να μπορέσεις να τοποθετήσεις τον ήρωα ή την ηρωίδα σου μέσα σε αυτήν και να ξεκλειδώσεις τα μυστικά του. Επιπλέον μια τέτοια, ολοκληρωμένη παρουσίαση προϋποθέτει και τεχνικές πρόβες για κοστούμια, μακιγιάζ, σκηνικά κτλ. και φυσικά απαιτεί και την παρουσία του καλλιτέχνη στον χώρο αρκετή ώρα πριν το σήκωμα της αυλαίας ώστε να είναι εγκαίρως έτοιμος. Κοινώς έχεις να αντιμετωπίσεις κάθε φορά ένα ”τέρας” που μπορεί ανά πάσα στιγμή να σε καταπιεί και γι’ αυτό πρέπει να είσαι εξαιρετικά προετοιμασμένος αλλά και ψυχοσωματικά δυνατός.
Money & Life – Πείτε μας, πόσο θάρρος, πάθος, τρέλα -ή όπως αλλιώς το ορίσετε εσείς- απαιτείται για να οικοδομήσει ένας μουσικός σταδιοδρομία στην όπερα, εν Ελλάδι;
Ειρήνη Κώνστα – Πολύ! Κατά την άποψή μου την άποψή μου ο καλλιτέχνης της όπερας στην Ελλάδα είναι κάτι σαν καμικάζι αυτοκτονίας. Ζει και προσπαθεί να δημιουργήσει σε ένα κράτος που, δυστυχώς, δεν εκτιμά ιδιαίτερα αυτού του είδους την τέχνη, οι δουλειές είναι από ελάχιστες ως μηδαμινές, τα κασέ χαμηλά κι η ανάδειξη και προβολή του κατά τα άλλα εξαιρετικού ανθρώπινου δυναμικού του δεν αφορά σχεδόν κανέναν.
Θα έλεγα οτι ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια επιχειρείται μία καθολική(πλην ελαχίστων εξαιρέσεων)απαξίωση, ως κι εξαφάνιση των άξιων Ελλήνων καλλιτεχνών προς ανάδειξη και προώθηση είτε αλλοδαπών ηχηρών ονομάτων είτε κάποιων αμφιβόλου ποιότητος κι αισθητικής ”ημετέρων” που εξυπηρετούν συμφέροντα ξένα προς την Τέχνη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο οτι στην χώρα μας εξακολουθεί να μην υπάρχει Κρατική Ακαδημία Τεχνών κι η σχετική εκπαίδευση έχει αφεθεί εξ ολοκλήρου στον ιδιωτικό τομέα με αποτέλεσμα πολλοί Έλληνες καλλιτέχνες να υστερούν σε τεχνική κατάρτιση συναδέλφων τους του εξωτερικού τη στιγμή που διαθέτουν απείρως μεγαλύτερο ταλέντο.
Ντροπή για την χώρα που γέννησε μια Κάλλας,μία Μπάλτσα,έναν Πασχάλη…Το μόνο παρήγορο κι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι η αποδοχή κι αγάπη του ελληνικού κοινού για την όπερα.Μπορεί να μην διαθέτει την γνώση του ιταλικού,του γερμανικού ή του γαλλικού κοινού,ωστόσο φέρει μέσα του αταβιστικά,ακόμη κι αν δεν το γνωρίζει,τον αρχαίο κώδικα της σύζευξης με το Κάλλος και την Αρμονία.Αν καταφέρεις να του τα ξυπνήσεις αυτά είναι το καλύτερο κοινό του κόσμου.
Money & Life – Μιλήστε μας για τη συμμετοχή σας στον κύκλο συναυλιών οπερατικής μεταφοράς της Ιλιάδας. Ποιο ρόλο ερμηνεύετε; Το λιμπρέτο στηρίζεται στον Όμηρο ή αξιοποιούνται στοιχεία και από άλλες
πηγές; Με αυτό το ερώτημα θέλω να απευθυνθώ και στη συνάδελφο φιλόλογο.
Ειρήνη Κώνστα – Η οπερατική μεταφορά της”Ιλιάδας” έγινε από τον διεθνούς φήμης Ελληνοκαναδό συνθέτη Παναγιώτη Καρούσο σε επίσης δικό του λιμπρέτο βασισμένο στο αυθεντικό κείμενο του Ομήρου σε μετάφραση. Πρόκειται για ένα εξαιρετικής ποιότητας κι υψηλής αισθητικής έργο στα πρότυπα της τεχνοτροπίας του ιταλικού bel canto ,από το οποίο δεν λείπουν και τα επικά στοιχεία, απαραίτητα σε ένα τέτοιου είδους θέμα.
Λόγω του διδακτικού περιεχομένου του αλλά και της προσωδίας που εμπεριέχει, έχει εγκριθεί από το Υπουργείο Παιδείας προς παρουσίαση σε Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια της χώρας. Σε αυτή την διαδικασία βρισκόμαστε επί του παρόντος και το έχουμε ήδη παρουσιάσει σε πάνω από είκοσι σχολεία.
Η μορφή του είναι διαδραστική καθώς συμμετέχουν και οι ίδιοι οι μαθητές ζωντανεύοντας διάφορα δρώμενα από τις ραψωδίες τα οποία μπαίνουν εμβόλιμα μέσα στο έργο.Η ανταπόκριση μαθητών και καθηγητών ως τώρα είναι πολύ παραπάνω από θετική και ειδικά τα παιδιά ενθουσιάζονται με τη συμμετοχή τους.Νομίζω οτι τέτοιου είδους δράσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές κι απολύτως απαραίτητο να συνεχίσουν διότι καλλιεργούν τα νέα παιδιά και δημιουργούν την επόμενη γενιά καλλιτεχνών αλλά και την επόμενη γενιά του φιλοθεάμονος κοινού.
Στο εγχείρημα αυτό ερμηνεύω το ρόλο της Ωραίας Ελένης και μπορώ να πω οτι χαίρομαι ιδιαίτερα που ο συνθέτης έχει αντιληφθεί πλήρως την τραγικότητα της προσωπικότητάς της κι έχει φροντίσει να αναδείξει και αυτή την πλευρά της πέραν από την στείρα εικόνα της όμορφης κι επιπόλαιης γυναίκας που συχνά της αποδίδεται.
Money & Life – Πάνω στον βωμό της παγκοσμιοποίησης, όπου η ποιότητα θυσιάζεται μπρος στην ποιότητα μπορούν οι σύγχρονες κλασικές συνθέσεις να διατηρήσουν τη διαχρονικότητα τους όπως συνέβαινε στο παρελθόν;
Ειρήνη Κώνστα – Θα ήθελα να ελπίζω πως ναι αλλά φοβάμαι πως όχι…Δυστυχώς ως είδος μπερδέψαμε την παγκοσμιότητα, που είναι κάτι εξαιρετικό, με την παγκοσμιοποίηση που προωθεί την ισοπέδωση, τον ολοκληρωτισμό και την πάσης φύσεως ασχήμια ως νέα κανονικότητα.
Η Τέχνη, η μόδα, οι αξίες, ακόμη κι ο ίδιος ο άνθρωπος σαν οντότητα, όλα καταναλώνονται σαν ιλουστρασιόν προϊόντα βιτρίνας καταστήματος για να πεταχτούν λίγο αργότερα….μέσα σε αυτό το πλαίσιο φοβάμαι πως οι σύγχρονες κλασσικές συνθέσεις, όσο κι αν κάποιες εξ αυτών είναι ιδιαίτερα αξιόλογες, δύσκολα θα επιβιώσουν διαχρονικά γιατί είχαν την ατυχία να ανήκουν σε μία εποχή ψηφιακή και αποπροσωποποιημένη με αποτέλεσμα να μη μπορούν να ”αναπνεύσουν”.
Οι μεγάλοι κλασσικοί έζησαν σε εποχές που υπήρχε ρομαντισμός, όραμα και πίστη στον άνθρωπο και την πορεία του προς την τελείωση και την θέωση – και δεν το λέω με την θρησκευτική έννοια του όρου. Σε εποχές που για να ακούσεις ένα έργο, να συναντήσεις έναν μεγάλο δημιουργό ή ερμηνευτή έπρεπε να πας στο θέατρο ή να τον αναζητήσεις κι αυτό δημιουργούσε μια εξιδανικευμένη εικόνα.
Σήμερα όλοι εκτίθενται με μεγάλη ευκολία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο καθένας, αξιόλογος και μη, μπορεί να βρει τα δικά του 15 λεπτά δημοσιότητας κι έτσι επέρχεται η απομυθοποίηση η οποία με τη σειρά της φέρνει και την έλλειψη ενδιαφέροντος. Η τεχνολογία βεβαίως έχει πολλά θετικά αλλά από την άλλη η μη σωστή διαχείρισή της την κάνει να έχει ξεπεράσει τον άνθρωπο, να ισοπεδώνει τον ρομαντισμό, το όνειρο και την πνευματική ανέλιξη κι αυτό ενέχει σοβαρούς μελλοντικούς κινδύνους για την ύπαρξή μας.
Money & Life – Ενημερώστε μας για τη συμμετοχή σας στην παράσταση για το εκατοστό γενέθλιο της Μαρίας Κάλλας!
Ειρήνη Κώνστα – Φέτος εορτάζονται σε παγκόσμια κλίμακα τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, της ντίβας που άλλαξε μία για πάντα το οπερατικό γίγνεσθαι. Η δική μας παράσταση-αφιέρωμα φέρει τον τίτλο ”Κάλλας, η ζωή μου-η Τέχνη μου”. Πρόκειται για ένα μουσικοθεατρικό δρώμενο που έγραψε και σκηνοθέτησε η μεγάλη Ελληνίδα υψίφωνος Τζένη Δριβάλα στο οποίο ξεδιπλώνονται όλες οι σημαντικότερες πτυχές της ζωής και της καριέρας της Κάλλας μέσα από την προσωπική της αλληλογραφία με την αδελφή της Τζάκυ.
Από τα πρώτα δειλά της βήματα στην Ιταλία, το γάμο με τον Τζιανμπατίστα Μενεγκίνι, την παγκόσμια καταξίωση ως τη μοιραία σχέση της με τον Αριστοτέλη Ωνάση, την παρακμή και τον θάνατο. Κάθε λυρικός καλλιτέχνης υποδύεται κι ένα πρόσωπο από την ζωή και την σταδιοδρομία της και ταυτόχρονα ερμηνεύει αποσπάσματα από όλα τα σπουδαία έργα που σφράγισε με το ανεπανάληπτο αποτύπωμά της.
Το εντυπωσιακό είναι ότι η Τζένη Δριβάλα πανέξυπνα επέλεξε να ”σπάσει” την προσωπικότητα σε δύο μέρη, την Μαρία και την Κάλλας. Γιατί όποτε η Μαρία ο άνθρωπος προσπάθησε να ταυτιστεί με την Κάλλας τον μύθο τα αποτελέσματα ήταν ολέθρια. Πρόκειται για μία ρεαλιστική και συνάμα βαθιά σπαρακτική απεικόνιση του δράματος που ακολουθούσε τη μεγάλη ντίβα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Την μοίρα όλων των σπουδαίων: την μοναξιά…..
Υπάρχουν ήδη κάποιες προγραμματισμένες παραστάσεις κι αναμένουμε σύντομα επιπλέον ημερομηνίες.
Money & Life – Στη χώρα μας, αν και δεν ευδοκίμησε η όπερα, η οπερέτα, τουναντίον, γνώρισε κάποτε μεγάλες δόξες… Δε θα μπορούσε σήμερα να αναβιώσει το είδος με σύνθεση νέων έργων;
Ειρήνη Κώνστα – Οι Έλληνες αποτελούσαν πάντα ένα κοινό που έρχεται στις παραστάσεις με ανοιχτή καρδιά και χωρίς προκατάληψη. Αν αυτό που κάνεις είναι ειλικρινές και καταθετικό τους κερδίζεις άμεσα και η ”ερωτική” σας σχέση θα είναι μακρόβια. Γι’ αυτό κι η όπερα διέθετε πάντοτε ένα συγκεκριμένο κοινό που την αγαπούσε πολύ κι ας μην θεωρείται ελληνικό προϊόν-κάτι που φυσικά είναι εντελώς λανθασμένο γιατί η όπερα έχει ρίζα και γεννεσιουργό μήτρα την αρχαία ελληνική τραγωδία.
Το πρόβλημα είναι ότι στα πλαίσια της αδυσώπητης παγκοσμιοποίησης που αναφέραμε και πιο πάνω, οτιδήποτε ανυψώνει το ανθρώπινο πνεύμα απαξιώνεται, πολεμάται ή λοιδωρείται ως παλαιομοδίτικο κι ευτελές.
Η σύγχρονη κιμαδομηχανή της εξουσίας θέλει τον άνθρωπο άβουλο, υποταγμένο, απομονωμένο και πλήρως εξαρτώμενο από αυτήν ούτως ώστε να μην ορίζει πλέον ούτε καν το ίδιο του το σαρκίο. Αν η πάσης φύσεως τέχνη, πόσω μάλλον η όπερα θέλει να επιβιώσει οφείλει να γίνει καταγγελτική, αφυπνιστική και να πάψει να είναι αποκλειστικά δεμένη στο άρμα των κρατικών φορέων που προωθούν μόνο την ατζέντα της νέας εποχής.
Αυτό μπορεί να γίνει τόσο μέσα από τα μεγάλα κλασσικά έργα που ήταν στην μεγάλη πλειοψηφία τους επαναστατικά, όσο και μέσα από σύγχρονες δημιουργίες που σέβονται την πραγματική οντολογία του ανθρώπου και δεν ονειρεύονται την…ένωσή του με τις μηχανές. Τότε θα έχουμε μία σοβαρή ελπίδα για το μέλλον μας πάνω σε τούτο” τον κόσμο τον μικρό, τον «μέγα» ,που έλεγε κι ο Ελύτης…
Συνέντευξη: Δημήτρης Βουρλιωτάκης – Νεκτάριος Ντ. Χορμοβίτης
