Η Αμάλθεια και ο Μεσοπόλεμος ή πώς η ανέχεια αποσαθρώνει τις πολιτικές κοινωνίες
Η Αμάλθεια ήταν μια νύμφη, κόρη του Ωκεανού και αδελφή του Αχελώου, οπότε από καταγωγή και μόνο συσχετίζεται με την αφθονία. Ο Αχελώος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας με αρκετά και -συχνά- ορμητικά νερά. Ο Ωκεανός ήταν ένας ποταμός που περιέβαλλε την κυκλική (και επίπεδη, κατά τις αντιλήψεις των παλαιών) γη. Αμφότεροι θεωρούνταν “πατέρες”-τροφοδότες ποταμών, πηγών και λοιπών υδάτινων συγκεντρώσεων, επομένως συμβόλιζαν και την ανεξάντλητη γονιμότητα της φύσης.
Η Αμάλθεια σώζει το Δία από τον παιδοφάγο Κρόνο, τον Τιτάνα, ο οποίος συμβολίζει το φυλετικό στάδιο ανάπτυξης της ανθρώπινης κοινότητας. Σε αυτήν ο πατέρας-γενάρχης “καταβροχθίζει” τα παιδιά του, με την έννοια ότι η απόλυτη πατριαρχική εξουσία στις πρώτες γεωργικές κοινότητες καταπνίγει κάθε πρωτοβουλία των παιδιών της οικογένειας.
Όμως, οι καιροί αλλάζουν. Η φυλετική οργάνωση δίνει τη σκυτάλη στην πολιτική κοινωνία και αυτή χρειάζεται τους δικούς της θεούς. Η πατριαρχία δεν εκλείπει, αλλά εκλογικεύεται μέσα από την ανάπτυξη της χρηματικής οικονομίας η οποία αυτονομεί τα τέκνα από την εξουσία του πατέρα μέσω της οικονομικής ανεξαρτησίας και της πολιτικής δράσης. Να γιατί η αφθονία (προσωποποιημένη σε Αμάλθεια) σώζει το βρέφος Δία από την τεκνοφαγική εξουσία του Κρόνου. Η ευμάρεια της Γεωργικής Επανάστασης και στη συνέχεια του εμπορίου και της βιοτεχνίας έδωσε τη δυνατότητα χειραφέτησης από τη σκοταδιστική πατερναλιστική εξουσία. Γι΄ αυτό, το γάλα που έδινε η νύμφη στο Δία προερχόταν από μία αίγα, κόρη του Ήλιου, δηλαδή του πνευματικού φωτός που οδήγησε την κοινωνία στη φωταύγεια της πολιτικής οργάνωσής της.
Σύμφωνα με άλλη μυθολογική παράδοση η Αμάλθεια ήταν η κατσίκα που θήλασε το Δία. Προηγουμένως, όμως, είχε συνευρεθεί με τον Ερμή γεννώντας τον Πάνα. Ο Δίας, λοιπόν, θήλαζε μαζί με τον Πάνα, πού ήταν το τέκνο της συνουσίας των παραγωγικών δυνάμεων της φύσης με το “κερδώον” και “λόγιον” πνεύμα της πολιτικής κοινωνίας. Ο Ερμής, βλέπετε, ήταν προστάτης ταυτόχρονα και του εμπορίου και της εφευρετικότητας της ανθρώπινης διάνοιας. Διακρίνουμε, λοιπόν ότι ο Παν, όντας το παν, θήλασε από το ίδιο γάλα με το Δία, αφού η νέα πολιτική κοινωνία χρειαζόταν και το δικό της Θεό, έναν “πολιτικό” θεό που επέπρωτο να ευνουχίσει το “φύλαρχο” Κρόνο, μια ενέργεια που συμβολίζει την αμετάκλητη “αποτομή” της αναπαραγωγικής δύναμης της παλαιάς εξουσίας.
Δε θα αντισταθώ στον πειρασμό να εξαγάγω και το επιμύθιο. Οι πολιτικές κοινωνίες θήλασαν το γάλα της Αφθονίας-Αμάλθειας, δηλαδή η ευμάρεια αποτελεί στοιχειακό υλικό του συστατικού τους μύθου. Όταν αυτή αφαιρείται επαπειλείται αποσάθρωση της πολιτικής κοινωνίας και παλινδρόμηση σε πατερναλιστικούς ολοκληρωτισμούς. Ψηλαφήστε ιστορικά τους ολοκληρωτισμούς του Μεσοπολέμου…
Κείμενο: Δημήτρης Βουρλιωτάκης
