Γράφει ο Νεκτάριος Ντ. Χορμοβίτης
Επιμέλεια: Αγγέλικα Αγόρα
Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα, η παγκόσμια ποντιακή ελληνική κοινότητα, αναμφισβήτητο κομμάτι του παγκόσμιου Ελληνισμού, επιβεβαιώνει την ισχυρή βούληση και αποφασιστικότητά της. Θεωρεί καθήκον και εθνική υποχρέωση να επιδιώξει με κάθε νόμιμο μέσο τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των προγόνων της.
Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση και την αποφυγή επανάληψης των φρικαλεοτήτων του παρελθόντος. Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων δεν αποτελεί μόνο δικαίωση για τους προγόνους μας, αλλά και ένα σημαντικό βήμα προς την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας και δικαιοσύνης.
Το 1994, το ελληνικό κοινοβούλιο όρισε την 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Έκτοτε, υπήρξε μια επίμονη διεθνής προσπάθεια για την αναγνώριση αυτής της γενοκτονίας, με επικεφαλής διακεκριμένους Έλληνες ιστορικούς, διανοούμενους, την Ελληνική Ομοσπονδία Ελλάδος και την ελληνική διασπορά. Η ποντιακή κοινότητα, με το ζήλο και την αποφασιστικότητά της, συνεχίζει να δίνει τον αγώνα για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας. Οι προσπάθειες αυτές ενισχύονται από διακεκριμένους ιστορικούς και διανοούμενους, καθώς και από την Ελληνική Ομοσπονδία και την ελληνική διασπορά. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ένωση και η αποφασιστικότητα του ποντιακού ελληνισμού είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Το χρονικό της Γενοκτονίας
Για σχεδόν 28 αιώνες, Έλληνες από την Ιωνία εγκαταστάθηκαν κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας και στην ενδοχώρα, δημιουργώντας βαθιές ρίζες στη γη του Πόντου. Ως άποικοι, άκμασαν μακριά από την πατρίδα τους, ιδρύοντας πόλεις όπως η Σινώπη, η Αμισός, η Αμάσεια, η Τραπεζούντα, η Κερασούντα, τα Κοτύωρα και άλλες. Μεταμόρφωσαν τον αρχικά αφιλόξενο Πόντο σε μια φιλόξενη περιοχή.
Τα ανεξίτηλα ίχνη των προγόνων μας είναι ακόμα ορατά στον σημερινό Πόντο. Αυτό αποδεικνύεται από τις εκκλησίες και τα μοναστήρια, τα σχολεία και τα ελληνικά σπίτια, καθώς και από τα ελληνικά ονόματα που βρίσκονται σε κάθε γωνιά σε πόλεις και χωριά, πεδιάδες και βουνά, λόφους και βοσκοτόπια.
Η τελική φάση της εξόντωσης του Ελληνισμού ξεκίνησε με την επανάσταση των Νεότουρκων το 1908, αλλά το απάνθρωπο φαινόμενο της γενοκτονίας αποτελούσε χαρακτηριστικό γνώρισμα της πολιτικής των οθωμανικών και μετέπειτα νεοτουρκικών κυβερνήσεων επί αιώνες. Από την ήττα στο Μαντζικέρτ (1071) μέχρι την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (1461) και από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1915) μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), ο στρατηγικός στόχος της Τουρκίας παρέμεινε ο ίδιος: η εξόντωση του Ελληνισμού!
Κατά τη διάρκεια εκείνων των σκοτεινών ημερών του εκτοπισμού, 353.000 Έλληνες Πόντιοι σφαγιάστηκαν σε έναν ατελείωτο κύκλο θανάτου. Επιπλέον, 1.250.000 αναγκάστηκαν να εξοριστούν, εγκαταλείποντας τις περιουσίες τους, τους διασκορπισμένους συγγενείς τους και τους τάφους των προγόνων τους στην πατρίδα τους.
Η διεθνής βιβλιογραφία είναι γεμάτη από αναφορές για τη γενοκτονία κατά των Ελλήνων του Πόντου. Οι φρικτές μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν περιλάμβαναν εξορία, εκτοπισμό, σφαγή μαθητών, καταναγκαστική εργασία, φυλάκιση, εκτελέσεις, βασανιστήρια, πορείες στην έρημο, στέρηση νερού και άλλες φρικαλεότητες. Αυτές οι απάνθρωπες και βάναυσες πρακτικές αποσκοπούσαν στην εξάλειψη του ελληνικού πληθυσμού και στην εδραίωση της τουρκικής εθνικής καθαρότητας στην περιοχή του Πόντου.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, μαζί με εκείνη άλλων εθνοτικών ομάδων όπως οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι, λειτούργησε αργότερα ως πρότυπο για τα ναζιστικά και φασιστικά καθεστώτα για να διαπράξουν τις δικές τους γενοκτονίες και μαζικές εκκαθαρίσεις.
Στο χρονικό 20ό αιώνα, αλλά και μέχρι σήμερα, έχουν διαπραχθεί εγκλήματα Γενοκτονίας σε βάρος πολλών λαών, τα οποία η σύγχρονη πολιτική ατζέντα έχει προσπαθήσει να υποβαθμίσει. Ένας από αυτούς τους λαούς είναι ο ελληνισμός του Πόντου, ο οποίος έχει υποστεί όλες τις μορφές και μεθόδους γενοκτονίας από το ίδιο στρατοκρατικό καθεστώς που ευθύνεται για το ολοκαύτωμα των Αρμενίων, την καταστροφή της κουρδικής εθνότητας, τη συρρίκνωση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου, καθώς και τη διχοτόμηση της Κύπρου.
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, σε αντίθεση με αυτή των Αρμενίων, έμεινε στη σκιά είτε λόγω της μαζικότητας των τραγικών γεγονότων του αρμενικού λαού, επειδή συνέπεσε χρονικά, είτε γιατί αποσιωπήθηκε από κυβερνητικούς και διπλωματικούς κύκλους για λόγους διακρατικών συμφωνιών και συμφερόντων. Το σχέδιο των Νεότουρκων αποσκοπούσε αρχικά στην εξάλειψη όλων των χριστιανικών εθνοτήτων και στη συνέχεια στην τουρκοποίηση των μουσουλμανικών εθνοτήτων.
Αξίζει να θυμηθούμε τη φράση του F. Sartiaux, «οι Νεότουρκοι αποκάλυψαν το φιλόδοξο σχέδιό τους για την εξόντωση όλων των ιθαγενών χριστιανών της Μικράς Ασίας. Ποτέ, σε καμία περίοδο της ιστορίας, δεν είχε υπάρξει πιο διαβολικό σχέδιο που να στοιχειώσει τη φαντασία του ανθρώπου. Η “ερυθρά” σφαγή ολοκληρώθηκε με ένα σύστημα που ονομάστηκε “λευκή” σφαγή, μια αργή εξόντωση μέσω κακομεταχείρισης, εκτοπίσεων, ψύχους, παρατεταμένης στέρησης νερού και τροφής, και αποκλεισμού σε μπουντρούμια τόσο μικρά, που δεν μπορούσες να σταθείς όρθιος. Ο φανατισμός και η κτηνωδία του Εμβέρ και η ψυχρή κυνικότητα του Ταλαάτ απολάμβαναν αυτή την τρομερή επινόηση, ισχυριζόμενοι ότι οι εκτοπίσεις ήταν στρατιωτική ανάγκη και ότι τα χέρια τους δεν είχαν λερωθεί με αίμα, γιατί οι χριστιανοί πέθαιναν μόνοι τους στον δρόμο!»
Σύμφωνα με τις εκθέσεις του Γερμανού πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, Μέττερνιχ, οι Νεότουρκοι προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τις εκτοπίσεις των Ελλήνων που ζούσαν στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, ισχυριζόμενοι ότι οι Ρώσοι είχαν εξοπλίσει τον ελληνικό πληθυσμό και ότι φοβούνταν μια ελληνική εξέγερση. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός ήταν αβάσιμος, καθώς ο πληθυσμός που κυρίως εκτοπίστηκε αποτελούνταν από γυναίκες, παιδιά και γέρους. Οι ικανοί για όπλα είχαν ήδη στρατευτεί ή βρίσκονταν στα βουνά και στο εξωτερικό.
Το ηρωικό αντάρτικο του Πόντου
Ο ηρωικός ανταρτοπόλεμος του Πόντου παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος στους περισσότερους Έλληνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες πολέμησαν γενναία χωρίς καμία υποστήριξη από την πατρίδα, προσπαθώντας να διατηρήσουν ό,τι μπορούσαν. Όταν ήρθε το τέλος, οι ελληνικοί πληθυσμοί αναγκάστηκαν να εξοριστούν. Ξεριζωμένοι από τα πατρογονικά τους εδάφη, κουβαλούσαν μαζί τους μόνο αναμνήσεις και στενοχώριες καθώς εγκαθίσταντο σε νέες τοποθεσίες. Αυτοί οι εκτοπισμένοι απλώθηκαν σε χωριά και πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης, καθώς και στις συνοικίες της πρωτεύουσας και σε άλλες περιοχές. Με ακλόνητο πνεύμα, σκληρή δουλειά και αποφασιστικότητα, ξεκίνησαν από την αρχή, προωθώντας την πρόοδο, την ανάπτυξη και την ομορφιά.
Το αρχικά φτωχό και άγονο έδαφος της νέας τους πατρίδας μετατράπηκε με τις προσπάθειές τους σε γόνιμη γη. Καλλιέργησαν τις καλλιέργειές τους με ιδρώτα και δάκρυα, μετατρέποντας τα εδάφη σε πράσινες ευλογίες γεμάτες με καρποφόρα δέντρα, οπωρώνες και διάφορες καλλιέργειες. Αναζωογόνησαν χωριά και πόλεις, μεγάλωσαν τα παιδιά τους και γέμισαν τα σπίτια τους με χαρά. Τα παιδιά τους ευδοκίμησαν και, ευλογημένα με ευημερία, εξαπλώθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Κάθε Κυριακή, αφήνοντας στην άκρη τους κόπους και τα δάκρυα της εβδομάδας, φορούσαν τις παραδοσιακές τους φορεσιές και χόρευαν.
Ο ήχος της λύρας άναβε φωτιές και τα τραγούδια τους αντηχούσαν παντού – τραγούδια του ξεριζωμού, της αγάπης, του θανάτου και της ζωής, νοσταλγικά τραγούδια για την πατρίδα τους.
Αυτή την πατρίδα, που συνεχίζει να προκαλεί λαχτάρα σε χιλιάδες Πόντιους και σήμερα, τη γνωρίζουν μόνο μέσα από τις ιστορίες των πατεράδων και των παππούδων τους. Γιατί η πατρίδα είναι εκεί που βρίσκονται οι ρίζες του καθενός, εκεί που ακούγονται και ξαναλέγονται οι ιστορίες των προγόνων. Είναι η κληρονομιά των ελληνικών πράξεων και του πολιτισμού που άφησαν οι πρόγονοί μας, οι οποίοι ξεριζώθηκαν βίαια από έναν τόπο όπου άφησαν πίσω τους χιλιάδες νεκρούς στο πέρασμα των αιώνων.
Η 19η Μαΐου μας προσφέρει μια ακόμη ευκαιρία να ανασύρουμε μνήμες, να σκεφτούμε και να αποδώσουμε τιμές, υποσχόμενοι πως θα συνεχίσουμε τον κοινό αγώνα για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.
Σήμερα, το ποντιακό στοιχείο δεν παρακαλά, δεν εκλιπαρεί, αλλά απαιτεί αυτό που δικαιούται: Την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων. Φέτος συμπληρώνονται 105 χρόνια από τον μεγάλο ξεριζωμό. Εκατόν-πεντε χρόνια ανοχής για το έγκλημα. Οι γενιές που είναι θαμμένες στα αιώνια χώματα παραμένουν φρουροί της μνήμης και απαιτούν δικαίωση.
