Δρ. Νικόλαος Λάος
«Να είναι κανείς ή να μην είναι;»
Το κλασσικό αμλέτειο ερώτημα επανατίθεται με τραγικό τρόπο μέσω της ουκρανικής τραγωδίας. Στο σεξπιρικό βασίλειο της Δανιμαρκίας, αντιπαρατέθηκαν δύο κόσμοι: εκείνος του Άμλετ και εκείνος του Κλαύδιου. Η σύγχρονη Ουκρανία αποτελεί το γεωπολιτικό σκηνικό όπου εκτυλίσσεται μια άλλη τραγική αντιπαράθεση κόσμων: εκείνη μεταξύ ενός ευρωατλαντικού συνασπισμού και της Ρωσίας. Το θεμελιώδες διακύβευμα παραμένει το ίδιο: «Να είναι κανείς ή να μην είναι;»
Στη σεξπιρική τραγωδία του Άμλετ, διακυβεύεται η αυθεντικότητα της ύπαρξης του ανθρώπου. Όταν πλέον ο Άμλετ υπερβαίνει το δίλημμα και παίρνει ξεκάθαρη θέση, σχεδιάζει να αποκαλύψει την ενοχή τού σφετεριστή και δολοφόνου βασιλέα Κλαύδιου, και, μάλιστα, σχεδιάζει να το κάνει παριστάνοντας τον τρελό, μέσω μιας «τρελής συμπεριφοράς». Στη σύγχρονη ουκρανική κρίση, διακυβεύεται επίσης η αυθεντικότητα της ύπαρξης του ανθρώπου.
Προσοχή! Είπα ότι, στη σύγχρονη ουκρανική κρίση, διακυβεύεται η αυθεντικότητα της ύπαρξης του ανθρώπου, και όχι απλώς η ύπαρξή του. Δεν αναφέρομαι στον θλιβερό θάνατο ανθρώπων σε έναν πόλεμο. Ούτε αναφέρομαι στη φρικτή απειλή πυρηνικού πολέμου. Αναφέρομαι στην ψυχή της ανθρωπότητας, σε αυτό που κάνει την ανθρωπότητα να υπερβαίνει το πεδίο του απλού βιολογικού προσδιορισμού και είδους και να καθίσταται παραγωγός πολιτισμού και ιστορίας. Διότι κάποιος μπορεί να υπάρχει στο επίπεδο του βιολογικού είδους και να αναπτύσσεται σε αυτό, αλλά να είναι πολιτιστικά ασήμαντος, πνευματικά νεκρός, ένα υπαρξιακό «ζόμπι», μια μαριονέτα ανεξέλεγκτων δυνάμεων.
Στη σύγχρονη ουκρανική κρίση, ο ευρωατλαντικός συνασπισμός και η Ρωσία δεν αντιπροσωπεύουν μόνο δύο αντίπαλους γεωπολιτικούς πόλους, αλλά αντιπροσωπεύουν πρωτίστως δύο αντίπαλους τρόπους τού είναι. Και στην Ουκρανία, που το όνομά της σημαίνει «σύνορο» (όπως και της τραγικής περιοχής της Κράινα στην πρώην Γιουγκοσλαβία), έλαχε, ουδόλως τυχαίως, να αποτελέσει το γεωπολιτικό σκηνικό αυτής της ιστορικής και υπαρξιακής αντιπαράθεσης.
Ο ευρωατλαντικός συνασπισμός αντιπροσωπεύει και υπερασπίζεται μια οντολογική υποβάθμιση της ανθρωπότητας. Οι άρχουσες ελίτ των ευρωατλαντιστών πρόδωσαν τον κλασσικό ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, πρόδωσαν τον αναγεννησιακό ουμανισμό, και πρόδωσαν τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Όπως ο σεξπιρικός Κλαύδιος αντιπροσωπεύει τη σήψη, το έγκλημα και τον σφετερισμό της κανονικής εξουσίας, έτσι και οι άρχουσες ελίτ των ευρωατλαντιστών αντιπροσωπεύουν τα εξής: πρώτον, την επίθεση εναντίον του κλασσικού ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, του αναγεννησιακού ουμανισμού και του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, δεύτερον, τη βεβήλωση και τον σφετερισμό αυτών των παραδόσεων για να τις μετατρέψουν σε προπαγανδιστικά εργαλεία, και, τρίτον, έναν αυτάρεσκο μηδενισμό.
Η Δύση σήμερα δεν πολεμά τη Ρωσία, αλλά πολεμά τη φωτεινή πλευρά του ιστορικού εαυτού της ίδιας της Δύσης, της ψυχής της ίδιας Δύσης, και γίνεται φορέας δύσης (από “West” γίνεται “sunset”), φορέας σκότους, φορέας πνευματικής πτώσης. Ο υποτιθέμενος συνετότερος Δυτικός γεωπολιτικολόγος σήμερα, ο Χένρι Κίσιντζερ, καθιερώθηκε με μια διδακτορική διατριβή την οποία συνέταξε στο Χάρβαρντ για να υπερασπιστεί τον Μέτερνιχ εναντίον του Καντ και να αποδομήσει τη σκέψη του Καντ. Ποιος είναι ο Καντ; Είναι ο εμβληματικότερος διανοούμενος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, αυτός που όρισε, μάλιστα, το τι είναι ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός. Ο πολύς Κίσιντζερ όμως καταδικάζει τον Καντ και εξυμνεί τον Μέτερνιχ.
Ποιος είναι ο Μέτερνιχ; Ο ιθύνων νους της Ιερής Συμμαχίας και της παλινόρθωσης των απολυταρχιών στη μεταναπολεόντεια Ευρώπη, στο όνομα μιας θεωρίας «ισορροπίας δυνάμεων» και «διεθνούς τάξης πραγμάτων», όπου η ισορροπία δυνάμεων και η διεθνής τάξη πραγμάτων αποβαίνουν αυτοσκοπός και, άρα, εκβάλλουν στο μηδέν, το υπαρξιακό μηδέν.
Αρρήκτως συνδεδεμένος με τον αυτάρεσκο μηδενισμό των πολιτικών ελίτ της σύγχρονης Δύσης είναι και ο αυτάρεσκος μηδενισμός των οικονομικών ελίτ της σύγχρονης Δύσης.
Στη σύγχρονη Δύση, οι πολιτιστικές αξίες έχουν αντικατασταθεί από την οικονομική έννοια της τιμής, οι δυτικές ελίτ αγοράζονται και πωλούνται σαν τις νομοθεσίες τους (και τις πόρνες τους), και, γενικώς, οι Δυτικοί (από τον πιο λούμπεν μέχρι τον πιο ελιτιστή) «πωλούν», με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τον εαυτό τους συνεχώς (για να βρουν δουλειά, να κλείσουν εμπορικές συμφωνίες, να βρουν σεξουαλικούς παρτενέρ, να βρουν πελάτες, να εντυπωσιάσουν, να αισθανθούν «χάι» κ.ο.κ.). Ο κυρίαρχος τρόπος σχέσης στη σύγχρονη Δύση είναι η «πώληση».
Κατ’ επέκταση, στη σύγχρονη Δύση, η επικοινωνία έχει υποβιβαστεί από το επίπεδο του νοήματος στο επίπεδο των κενών λέξεων και των εικόνων, και τα δικαιώματα του ανθρώπου έχουν γίνει δικαιώματα του κεφαλαίου. Στη σύγχρονη Δύση, πλέον, δικαιώματα δεν έχει το άτομο, αλλά το κεφάλαιο, και τα ατομικά δικαιώματα που επικαλούνται οι δυτικές ελίτ όταν ρητορεύουν είναι απλώς ένα άλλοθι και ένα ψέμα για να εξασφαλιστούν τα δικαιώματα του κεφαλαίου.
Η σύγχρονη Δύση αντιπροσωπεύει το υπαρξιακό μηδέν και, κατ’ επέκταση, τη νεκροφιλία. Γι’ αυτό, άλλωστε, κάποιοι αλλόκοτοι (σαν μεσαιωνικά ξωτικά), ημιπαράφρονες Δυτικοί δισεκατομμυριούχοι επενδύουν στην ολοκληρωτική αλγοριθμοποίηση της ζωής, επικαλούμενοι κρίσεις και κινδύνους, βιολογικούς, οικολογικούς, τεχνολογικούς, ακόμη και ουφολογικούς. Απέναντι στον αυτάρεσκο μηδενισμό της σύγχρονης Δύσης, αντιπαρατίθεται η Ρωσία.
Η σύγχρονη Ρωσία έχει ένα σωρό αδυναμίες και ατέλειες. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις και μπορεί να αποτελέσει στόχο βάσιμης κριτικής σε πολλά θέματα. Όμως, όπως έχει επισημάνει ο Χέγκελ, στην ιστορία λειτουργούν «παγκοσμιοϊστορικά άτομα». Με τον όρο «παγκοσμιοϊστορικό άτομο» (αγγλιστί “world–historical–individual”), ο Χέγκελ εννοεί ένα πρόσωπο, που ενώ, καθ’ εαυτό, είναι βασικά σαν τα υπόλοιπα (με τα ελαττώματά του και τα προτερήματά του), γίνεται, ημισυνειδητά, σχεδόν χωρίς να το κατανοεί ούτε το ίδιο, όργανο μιας μεγάλης ιστορικής αλλαγής, όργανο φανέρωσης του πνεύματος της ιστορίας.
Έτσι ερμηνεύει ο Χέγκελ τα «μεγάλα ιστορικά πρόσωπα», όπως, λ.χ., ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Ναπολέων Βοναπάρτης κ.ο.κ. Ο Πούτιν σήμερα τείνει και έχει την ευκαιρία να γίνει ένα χεγκελιανό «παγκοσμιοϊστορικό άτομο», υπερασπιζόμενος το αυθεντικώς υπάρχειν έναντι του αυτάρεσκου μηδενισμού.
Μια τέτοια σύγκρουση είναι κοσμοϊστορική και επίπονη για όλους. Αλλά καίρια. Θα αποφασίσει να το κάνει ή όχι;
Πώς θα απαντήσει το σύγχρονο και διαχρονικό αμλέτειο δίλημμα;
Θα αποβεί, άραγε, ο Πούτιν ένας «μαθητευόμενος μάγος» του Κίσιντζερ, όπως τον θέλουν πολλοί, και ένας «πορτιέρης» του καπιταλισμού, όπως τον θέλουν ακόμη περισσότεροι,
ή θα αναλάβει κοσμοϊστορικές ευθύνες, αποφασίζοντας ο Πούτιν της KGB να επιβληθεί απόλυτα στον Πούτιν των ολιγαρχών; Ό,τι και να αποφασίσει, πάντως, μηχανισμοί μακροϊστορικών αλλαγών έχουν ήδη τεθεί σε εκκίνηση, και σε αυτό, έστω και ημισυνειδητά, ο Πούτιν έχει παίξει αποφασιστικό ρόλο.
Οι άνθρωποι του πολιτισμού, σήμερα, ανεξαρτήτως επιμέρους ιδεολογιών (φιλελεύθεροι, συντηρητικοί, σοσιαλδημοκράτες, σοσιαλιστές κ.ο.κ.) και ανεξαρτήτως επιμέρους ιθαγενειών και υπηκοοτήτων, καλούνται, με ιστορικό αίσθημα ευθύνης, να συγκροτήσουν ένα παγκόσμιο υπαρξιακό κίνημα μεγάλης ιστορικής αλλαγής, αξιοποιώντας και (παρ)ακολουθώντας δημιουργικά τη ρωσική έγερση και εξέγερση εναντίον της εγκαθιδρυμένης τάξης πραγμάτων σε τοπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Χωρίς τον αγώνα της Ρωσίας εναντίον της Δύσης, δεν μπορεί να διασωθεί ούτε καν ό,τι θετικό διαθέτει ιστορικά η Δύση (καθώς, όπως προανέφερα, οι άρχουσες δυτικές ελίτ είναι αλλοτριωμένες). Στον πόλεμο που διεξάγεται στην Ουκρανία, η Ρωσία αγωνίζεται να σώσει το αυθεντικώς υπάρχειν της ιδίας, αλλά και όποιας άλλης ανθρώπινης κοινότητας διεκδικεί το δικό της αυθεντικώς υπάρχειν. Σε έναν κόσμο αυτάρεσκου μηδενισμού και νεκροφιλίας, ούτε ο φιλελευθερισμός, ούτε ο συντηρητισμός, ούτε η σοσιαλδημοκρατία, ούτε ο σοσιαλισμός, ούτε οποιαδήποτε άλλη ιδεολογία, ούτε οποιαδήποτε έννοια πατριωτισμού ή νομιμότητας έχει οποιαδήποτε σημασία ή αξία, καθώς όλα σβήνουν μέσα στον ωκεανό του μηδενός.
Η Ρωσία, συνειδητά ή όχι, εκκίνησε έναν πόλεμο του αυθεντικώς υπάρχειν εναντίον του μηδενός, έναν πόλεμο της ζωής εναντίον της νεκροφιλίας.
Τα στρατόπεδα σχηματίζονται, και ο αγώνας συνεχίζεται όλο και πιο συνειδητά.
Δρ. Νικόλαος Λάος
Βιογραφικό Σημείωμα:
Ο Νικόλαος Λάος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974. Είναι ένας κοινωνικός διανοούμενος με σπουδές στα μαθηματικά, στη φιλοσοφία, στην πολιτική οικονομία και στη νοοπολιτική (Noopolitik). Εξέθεσε μια συνθετική θεώρηση των μαθηματικών και της φιλοσοφίας στη διατριβή που συνέταξε (υπό την εποπτεία του καθηγητή και ακαδημαϊκού Th. M. Rassias) στο Τμήμα Μαθηματικών του University of La Verne (Καλιφόρνια) και εκδόθηκε με τον τίτλο Topics in Mathematical Analysis and Differential Geometry από τον εκδοτικό οίκο World Scientific το 1998 καθώς και σε άλλα βιβλία του. Η πολυδιάστατη καταστασιακή και, γενικώς, ιστορική επίγνωση που τον χαρακτηρίζει έχει ενισχυθεί από το επαγγελματικό του υπόβαθρο ως εταίρου της ιδιωτικής εταιρείας πολιτικών και οικονομικών πληροφοριών και αναλύσεων R-Techno International Ltd (Μόσχα), ως διδάκτορα φιλοσοφίας της Academia Teológica de San Andrés της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Βερακρούζ, Μεξικό) και ως συμβούλου νοοπολιτικής και μαθηματικού μοντελισμού (οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων). Στην Ελλάδα, είναι συγγραφέας του εκδοτικού οίκου ΚΨΜ (https://kapsimi.gr), από τον οποίο κυκλοφόρησε το βιβλίο του με τον τίτλο Πιάνοντας τον Ταύρο από τα Κέρατα: Αιτίες, Συνέπειες και Προοπτικές στην Πολιτειολογία και στην Πολιτική Οικονομία (2022).
