Ο εκδοτικός οίκος που έγραψε Iστορία στον χώρο του βιβλίου από το 1898, η αλυσίδα των 20 βιβλιοπωλείων, το ισοπεδωτικό χτύπημα της κρίσης, το οδυνηρό κλείσιμο του «τελευταίου οχυρού» στην Πανεπιστημίου το 2016, το διαδικτυακό βήμα και οι υπέρογκες οφειλές.
Υπάρχουν κάποιες στιγμές που συμπυκνώνουν μια ολόκληρη ιστορία, ακόμη και αν αυτή κρύβει πίσω της διαδρομή 118 ετών. Μια τέτοια στιγμή ήταν στις 30 Σεπτεμβρίου 2016 όταν μπήκε λουκέτο στο τελευταίο κατάστημα του Ελευθερουδάκη, στην Πανεπιστημίου, κλείνοντας πίσω από τα ρολά την πορεία της οικογένειας που δημιούργησε τη μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων στη χώρα μας. Μια πορεία με αφετηρία το 1898, όταν ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης έθετε τον θεμέλιο λίθο στην επιχείρηση που ταυτίστηκε όσο ελάχιστες με τον χώρο του βιβλίου. Στο δικό της πολυσέλιδο «βιβλίο» ωστόσο, η μοίρα επιφύλασσε έναν πικρό επίλογο…
Εκείνο το συννεφιασμένο φθινόπωρο του 2016 η οικογένεια Ελευθερουδάκη ανακοίνωσε «ένα τέλος και ταυτόχρονα μία (νέα) αρχή», καθώς «το περιτύλιγμα αλλάζει – το προϊόν παραμένει», αρθρώνοντας ταυτόχρονα και ένα μήνυμα διαμαρτυρίας. «Μετά από λειτουργία πάνω από 100 χρόνια στον χώρο του βιβλίου και 21 χρόνια στην οδό Πανεπιστημίου στο κέντρο της Αθήνας, κλείνουμε το βιβλιοπωλείο μας και σκεφτόμαστε “έξω από το κουτί”, συμμετέχουμε στον διεθνή προβληματισμό με θέμα το βιβλίο και προετοιμαζόμαστε για το επόμενό μας “βιβλιοπωλείο”, αλλά αρνούμαστε να το κάνουμε όσο δεν υπάρχει θετικό και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα μας», ανέφεραν. Η εταιρεία, που επί δεκαετίες γνώρισε εποχές δόξας, δεν άντεξε το βάρος της οικονομικής κρίσης, ακολουθώντας την τύχη άλλων μεγάλων ονομάτων του κλάδου, όπως η Εστία, ο Παπασωτηρίου, ο Φλωράς.
Στο μεσοδιάστημα έγινε «κούρεμα» του δικτύου, το οποίο αριθμούσε περισσότερα από 20 σημεία σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, με λουκέτα σε καταστήματα στρατηγικού ενδιαφέροντος, όπως αυτά του Πύργου Αθηνών, της Γλυφάδας, της Κηφισιάς, της Μυκόνου. Η παρατεταμένη και βαθιά ύφεση, αλλά και η χαριστική βολή των capital controls δεν επέτρεψαν, όμως, ούτε τη διατήρηση του «τελευταίου οχυρού» επί της οδού Πανεπιστημίου.
Το χτίσιμο της αλυσίδας
Ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης, ο άνθρωπος που έγραψε την εναρκτήρια σελίδα σε αυτή τη μεγάλη ιστορία, αρχικά ήταν εργαζόμενος και από το 1898 συνεταίρος στο διεθνές βιβλιοπωλείο Beck & Barth επί της οδού Μητροπόλεως. Επειτα από 20 χρόνια εκείνο το βιβλιοπωλείο πέρασε στα δικά του χέρια.
Το πρώτο κατάστημα στην πλατεία Συντάγματος, γωνία Σταδίου και Καραγεώργη Σερβίας, που άνοιξε το 1918
Το 1918 άνοιξε το πρώτο δικό του κατάστημα, με την επωνυμία «Ελευθερουδάκης», στην πλατεία Συντάγματος, γωνία Σταδίου και Καραγεώργη Σερβίας, που εξελίχθηκε σε έναν πραγματικό ναό του βιβλίου. «Ελαμπε ολόκληρο, γινόταν ένας κόσμος πέρα από τον κόσμο», όπως έγραψε κάποτε ο Αγγελος Τερζάκης για το μεγαλύτερο βιβλιοπωλείο της Αθήνας.
Παράλληλα, ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης συνέθεσε την πρωτοποριακή για την εποχή της και όχι μόνο 24τομη ελληνική εγκυκλοπαίδεια, ενώ ο γιος του, Γιώργος Ελευθερουδάκης, ανέπτυξε τη μηχανογράφηση της εταιρείας και ιδιαίτερα το επιστημονικό και ξενόγλωσσο τμήμα της.
Το 1962 το βιβλιοπωλείο μεταφέρθηκε στην οδό Νίκης, όπου παρέμεινε για περισσότερα από 30 χρόνια. Με τον πρόωρο θάνατο του Γιώργου Ελευθερουδάκη το 1968, η γυναίκα του, Βιργινία, το γένος Κωνσταντίνου και Σοφίας Γκίνη, ανέλαβε τα ηνία και υπήρξε άξια συνεχιστής του έργου του, ιδρύοντας το πρώτο υποκατάστημα στον Πύργο Αθηνών και βάζοντας με αυτόν τον τρόπο τα θεμέλια για τη μελλοντική ανάπτυξη της εταιρείας μέσω αλυσίδας τουλάχιστον 20 καταστημάτων σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης κ.ο.κ. Το 1995 υπήρξε ένα έτος-σταθμός με την τολμηρή απόφαση για τη δημιουργία του πρώτου οκταώροφου βιβλιοπωλείου στην Ελλάδα, επί της οδού Πανεπιστημίου, συνολικής επιφάνειας 2.300 τ.μ., που είχε τα πάντα. «Δικαιώνοντας» έτσι το μότο πολλών δεκαετιών των πελατών πως «μόνο στον Ελευθερουδάκη θα μπορέσω να το βρω».
Τα πέτρινα χρόνια
Οταν η χώρα μπήκε στην οικονομική κρίση η επιχείρηση, έχοντας περάσει στα χέρια της τρίτης γενιάς της οικογένειας, με τη Σοφίκα και τη Μαρίνα Ελευθερουδάκη στο τιμόνι, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πρωτόγνωρη κατάσταση, μέσα σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας. Με τις ζημίες να σωρεύονται και τα δανειακά ανοίγματα να αυξάνονται, έγιναν διάφορες κινήσεις εξορθολογισμού, ενώ υπήρξαν συζητήσεις με τις τράπεζες πάνω σε ένα σχέδιο εξυγίανσης.
Η οικογενειακή πολυκατοικία στο Ψυχικό. Στο σφυρί θα βγει το διαμέρισμα του α’ ορόφου της Μαρίνας Ελευθερουδάκη και το διαμέρισμα του β’ ορόφου της Σοφίκας Ελευθερουδάκη
Ωστόσο, ούτε αυτό μπόρεσε να δώσει το φιλί της ζωής σε μια εταιρεία που το 2008, όταν ξεκινούσε η «μακριά νύχτα» για την αγορά, έκανε τζίρο 24 εκατ., για να φτάσει το 2015 στις μόλις 500.000 ευρώ, με αντίστοιχο αποδεκατισμό του προσωπικού από 130 άτομα σε λιγότερους από 10 εργαζομένους. Το εγχείρημα με το αρχικό flagship store της Πανεπιστημίου κράτησε με μεγάλες δυσκολίες μέχρι το 2011, για να ακολουθήσει η αναζήτηση νέας στέγης. Ηδη σε εκείνη τη χρήση ο κύκλος εργασιών είχε μειωθεί στα 9,5 εκατ. από 14,5 εκατ. το 2010 -δηλαδή κατά 5 εκατ. σε έναν χρόνο-, με τις ζημίες να αυξάνονται (στα 3,4 εκατ.) και τις υποχρεώσεις να ξεπερνούν τα 21 εκατ. ευρώ.
Η μετακόμιση το 2013 -σε νέο χώρο και πάλι στην Πανεπιστημίου- έμελλε να είναι και η τελευταία, καθώς η κατάσταση δεν επέτρεψε τη διατήρηση ούτε αυτού του φυσικού καταστήματος. Στην πορεία, περί το 2014, επιχειρήθηκε η ένταξη στο άρθρο 106 του Πτωχευτικού Κώδικα (το οποίο αντικατέστησε το άρθρο 99), ενώ το 2018 έγινε προσπάθεια να βρεθεί λύση στο θέμα των χρεών μέσω του εργαλείου του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Η εταιρεία φέρεται να κατέθεσε αίτηση στη σχετική πλατφόρμα, με το σύνολο των οφειλών της να φτάνει τα 30 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων περί τα 17 εκατ. αφορούσαν δάνεια προς τις τράπεζες και άλλα 13 εκατ. οφειλές προς το Δημόσιο και άλλους πιστωτές. Αυτή η προσπάθεια δεν φαίνεται να είχε τελικά αποτέλεσμα. Ετσι έμειναν τα χρέη προς όλους τους παραπάνω, μεταξύ των οποίων και προμηθευτές της επιχείρησης.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
